Zondag was het Werelddag voor Patiëntveiligheid. Ter gelegenheid hiervan publiceerde de OESO een rapport dat gebaseerd is op de resultaten van enquêtes in verschillende lidstaten. Het rapport probeert de mate van betrokkenheid van patiënten bij de veiligheid van de gezondheidszorg te beoordelen. Het doet belangrijke aanbevelingen om deze betrokkenheid te versterken.
De COVID-crisis riep vragen op over de betrokkenheid van patiënten bij de besluitvorming in de gezondheidszorg, met name ten aanzien van de veiligheid. Toegegeven, door de urgentie van de situatie was er weinig tijd om het publiek te raadplegen.
In 2021 en 2022 bundelde het Plateforme d'Amélioration Continue de la Qualité des Soins et de la Sécurité des Patients (PAQS) zijn krachten met Solidaris, Mutualité Chrétienne en Mutualités Libres (waaronder Partenamut) om een patiëntenenquête over de veiligheid van de gezondheidszorg te lanceren. Het PRIM-instrument (Patient Reported Incident Measure) werd ontwikkeld in samenwerking met de OESO en in overleg met deskundigen en patiënten. Het biedt patiënten de mogelijkheid om hun mening te geven over de risico's, incidenten of fouten die ze tijdens hun verzorging in het ziekenhuis hebben ondervonden. In België rapporteerden meer dan 1.000 patiënten hun ervaringen met incidenten in de zorg aan de PAQS.
Uit onderzoek blijkt dat ongeveer één op de zes patiënten veiligheidsincidenten meldt. In ons land rapporteerde 16,5% van de patiënten incidenten in een onderzoek over het jaar 2021. Dat is significant hoger dan in andere landen, maar mogelijk was er sprake van een wervingsbias. Uit het internationale rapport blijkt dat tot 8% te maken had met medicatiefouten. Maar België doet het beter, als we afgaan op de 4,3% meldingen van patiënten voor het jaar 2020. In de meeste landen, aldus het rapport, zijn medicatiereviews bij het verlaten van het ziekenhuis nog niet volledig operationeel. De enige uitzonderingen zijn Letland en Nederland. Van de Belgische respondenten zegt 85% baat te hebben gehad bij een medicatiebeoordeling bij ontslag.
Patiënten (%) die een medicatiefout meldden in 2020
Er zijn weinig gegevens over de "return on investment" van de betrokkenheid van patiënten bij hun eigen veiligheid, hoewel de kennis hierover toeneemt. We kunnen echter wel zeggen dat een lage betrokkenheid gepaard gaat met hogere kosten voor de gezondheidszorg. Er is ook weinig bekend over de kosten voor patiënten van onveilige zorg, de rechtszaken waartoe dit kan hebben geleid en de toegekende schadevergoeding. Het gebruik van geschikte technologie kan helpen om de situatie te verbeteren. Minder dan de helft van de deelnemende landen gaf aan een compensatiesysteem te hebben, ongeacht het bewijs van nalatigheid of schuld. België is een van de landen die een dergelijk systeem hebben opgezet.
Ongeveer een derde van de OESO-landen, waaronder België, heeft minstens één enquête opgezet met vragen over de veiligheidservaringen van volwassen patiënten die het ziekenhuis verlieten. De OESO ontwikkelde een reeks vragen om de beoordeling van de veiligheid in de gezondheidszorg zoals die door patiënten wordt ervaren, te harmoniseren. Weinig landen gebruiken deze vragen, maar België is er één van.
De meeste landen betrekken patiënten of burgers bij de ontwikkeling van veiligheidsinitiatieven, maar in verschillende mate van land tot land en binnen hetzelfde land. Bijna alle landen, op één na, hebben een nationaal patiëntveiligheidsplan of -strategie, maar niet alle landen betrekken patiënten bij de implementatie van dit plan. De meeste landen hebben ook een wettelijke basis voor het recht van de patiënt op veilige zorg, maar slechts de helft beschikt over mechanismen om dat recht te versterken.
Het rapport beveelt aan om vertrouwen in veiligere zorg op te bouwen door patiënten en hun families meer te betrekken. Er kunnen financiële middelen worden vrijgemaakt voor deze betrokkenheid op zowel institutioneel als klinisch niveau. Het rapport gaat zelfs zo ver dat het voorstelt om de betrokkenheid van patiënten te institutionaliseren en netwerken op te zetten om ervaringen op dit gebied uit te wisselen. Het toezicht op incidenten en ongevallen moet worden versterkt en gebruikt om gebeurtenissen op een gestandaardiseerde manier te classificeren. Gegevensverzameling en -verwerking dienen te voldoen aan de aanbevelingen van de ODCE Data Management Board. Indicatoren moeten worden verbeterd en gebruikt om de patiëntveiligheid te verbeteren.
