De Nobelprijs voor Geneeskunde of Fysiologie gaat dit jaar naar de Hongaarse Katalin Karikó en de Amerikaan Drew Weissman. Dat heeft het Nobelprijscomité in Stockholm bekendgemaakt. De onderzoekers krijgen de prijs voor "hun ontdekkingen rond mutaties van nucleobasen, die de ontwikkeling van efficiënte mRNA-vaccins tegen COVID-19 mogelijk maakten."

"Dankzij hun baanbrekende bevindingen, die ons begrip van hoe mRNA interageert met ons immuunsysteem fundamenteel veranderden, droegen de laureaten bij tot de ongeziene snelheid waarmee vaccins ontwikkeld werden op het moment van een van de grootste bedreigingen voor de menselijke gezondheid in de moderne tijd", zegt het Nobelprijscomité. 

De indrukwekkende flexibiliteit en snelheid waarmee mRNA-vaccins ontwikkeld kunnen worden, effenen ook het pad voor het gebruik voor vaccins tegen andere infectieziekten. "In de toekomst kan de technologie ook gebruikt worden voor het aanleveren van therapeutische eiwitten en om sommige types kanker te behandelen."

"Er waren ook snel verschillende andere vaccins tegen SARS-CoV-2, op basis van verschillende methodologieën. Samen zijn meer dan 13 miljard COVID-19-vaccins wereldwijd toegediend", zegt het Nobelprijscomité. "De vaccins hebben miljoenen mensenlevens gered en vermeden dat vele anderen ernstig ziek werden. Samenlevingen konden openen en terugkeren naar normaal."

Katalin Karikó werd in 1955 geboren in Hongarije. Momenteel werkt ze aan de Universiteit van Pennsylvania in de Verenigde Staten en aan de Universiteit van Szeged in Hongarije. Drew Weissman (64) werkt aan de Universiteit van Pennsylvania. 

De belangrijkste prijs voor geneeskunde is in 2023 goed voor 11 miljoen Zweedse kroon (950.000 euro).

De coronavaccins van het Duitse bedrijf Biontech en het Amerikaanse Moderna waren de eerste twee mRNA-producten op de markt. Maar onderzoekers knutselden al meer dan dertig jaar aan de techniek. Al eind jaren tachtig loodsten drie wetenschappers, Robert Malone, Phil Felgner en Inder Verma, met behulp van vetdruppeltjes mRNA in opgekweekte cellen in, zodat die het gewenste eiwit zouden produceren. 

Maar al snel kwam gentechnologie op, waarnaar vele onderzoeksmiddelen vloeiden. Katalin Karikó, die destijds in Hongarije woonde, bleef niettemin geloven in het nut van mRNA voor de geneeskunde. Ze bleef de molecule ook trouw toen ze in 1985 naar de VS emigreerde. 

Bij gebrek aan onderzoeksgeld voerde Karikó in het laboratorium aanvankelijk vooral alleen onderzoek, vanaf 1998 ook met Drew Weissman. De beslissende doorbraak kwam er toen het duo een bouwsteen van het mRNA wijzigde en het mRNA vervolgens niet meer verzwakte in de cel. De proefdieren produceerden daarop het gewenste eiwit. 

Ondanks meer tegenslagen zette Karikó haar weg voort en ontmoette ze in 2013 Ugur Sahin, die met zijn echtgenote Özlem Türeci Biontech oprichtte. Hij bood haar dezelfde dag nog een job aan, zei Karikó aan de New York Times. Na een samenwerking van jaren verliet ze de onderneming. Sinds begin oktober 2022 is ze er enkel nog adviseur.