Leuvense onderzoekers hebben nieuwe potentiële antikankerstoffen ontdekt. Dat heeft het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) bekendgemaakt. De stoffen worden aangemaakt door de 'pseudomonas baetica', een bacterie die uit de lever van zieke platvissen werd gehaald.

In maart 2006 werd een Spaanse populatie van gekweekte wingtongen, een vissoort die populair is voor menselijke consumptie, geplaagd door een mysterieuze ziekte. Aan de hand van genetische analyses probeerden onderzoekers de verantwoordelijke ziekteverwekker te vinden.

Verschillende soorten van de 'pseudomonas' bacterie werden geïdentificeerd als mogelijke oorzaak, waaronder een nieuwe soort genaamd 'pseudomonas baetica'. Verder onderzoek van deze bacteriesoort door het VIB-KU Leuven Center voor Microbiologie en het KU Leuven Departement Biologie heeft genen in het DNA aan het licht gebracht die instaan voor de aanmaak van een groep antikankerstoffen, oximidines genaamd.

Oximidines kunnen op een gerichte manier de functie van V-ATPasen in zoogdiercellen onderdrukken. V-ATPasen zijn een soort van pompjes die de zuurtegraadbalans in de cel controleren. Een hele reeks ziektes, waaronder neurodegeneratieve ziektes, osteoporose en kanker, kunnen gelinkt worden aan een slechte werking van deze pompjes.

Het team ontdekte in totaal drie nieuwe oximidine varianten die allen sterke antikankeractiviteit tonen. "Tot onze verbazing ontdekten we dat dezelfde bacteriën die een mysterieuze ziekte in wingtongen veroorzaakten, ook in staat zijn om antikankerstoffen te produceren", vertelt professor Joleen Masschelein, die het onderzoek leidde.

Unieke vondst

Daarna ging het onderzoeksteam een stap verder en achterhaalde het via welke chemische processen deze oximidines worden aangemaakt: tijdens de chemische assemblage van de drie nieuwe oximidines bleek een chemische verbinding te worden toegevoegd, op een manier die nog nooit was waargenomen bij bacteriën. "Dat was een unieke vondst", stelt professor Masschelein.

Door nog een stap verder te gaan, kon het team daarna de genetische assemblage van de oximidines manipuleren. Vanwege de structurele complexiteit van de oximidines is dit echter een erg uitdagend, tijdrovend en duur proces. Al sinds het begin van de jaren 2000 proberen chemici de oximidines zelf op te bouwen met behulp van chemische synthese.

De onderzoekers van het VIB-KU Leuven zijn er uiteindelijk in geslaagd om de chemische assemblage te wijzigen: de bacteriën waren zo in staat om een nieuw oximidine aan te maken dat chemisch gezien simpeler is, en daardoor ook stabieler is dan zijn natuurlijke, complexere tegenhanger, maar nog steeds dezelfde sterke antikankeractiviteit vertoont. De ontdekking opent deuren om oximidines in te zetten in de strijd tegen kanker en andere ziektes, al is er nog veel extra onderzoek nodig.

De studie is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Angewandte Chemie.