De halvering van het persoonsvolgend budget, dat kaderde binnen een experiment/onderzoek van de Vlaamse regering in 2022, is strijdig met de grondwet. Dat oordeelt de Antwerpse arbeidsrechtbank, waar een individueel dossier werd ingediend.

Het experiment volgde uit een besluit van de Vlaamse regering in 2022. Zowat 1.100 mensen die op de wachtlijst stonden binnen de zogenaamde prioriteitengroep 2, kregen een half budget voorgesteld. De maatregel, een initiatief van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH), werd nu strijdig met de grondwet bevonden door de arbeidsrechtbank in Antwerpen.

"In de grondwet staat dat iedereen het recht heeft op een menswaardig leven", vertelt advocate Lies Michielsen, zij vertegenwoordigt via vzw Grip verschillende dossiers. "De aanpassingen van de budgetten zijn daarom tegenstrijdig met de grondwet."

In een reactie zegt de bevoegde Vlaamse minister Hilde Crevits (CD&V) dat haar administratie de uitspraak zal bestuderen. "Ik wil benadrukken dat dit geen experiment is, maar een project binnen prioriteitengroep 2 om na te gaan hoe mensen hun budget invullen en welke dringende noden er zijn." De overheid wou met andere woorden zien of mensen die maar de helft van hun budget kregen, elders alternatieve ondersteuning zouden vinden.

De minister stelt verder dat mensen vrijwillig konden deelnemen. "Niemand verliest zijn rechten op een volledig budget. We hebben hiervoor extra budget vrijgemaakt en we kunnen op deze manier 1.100 mensen ondersteunen. Deze aanpak is samen met de sector uitgewerkt. We hopen dat het onderzoek aanbevelingen kan geven voor de toekomst."

Meester Timo Lehaen, een collega van Lies Michielsen, bevestigt dat het onderzoek rond de halvering vrijwillig was. "Maar sommige mensen stonden al zes jaar op een wachtlijst", zegt Lehaen. "Dan is het logisch dat ze geen half budget weigeren, terwijl ze daar eigenlijk niet principieel mee akkoord gaan."  

Volgens Vlaams parlementslid Ann De Martelaer (Groen) is het onderzoek rond de halvering verkocht aan het parlement als een experiment. "Men heeft te weinig middelen voor iedereen in groep 2 en men wou onderzoeken wat er gebeurde als men mensen de helft zou geven", legt De Martelaer uit. "Wij zeggen, je experimenteer niet op mensen. Er blijft een grote groep mensen waarvoor dit absoluut geen oplossing is." 

Het vonnis in Antwerpen heeft enkel gevolgen voor het individu dat de zaak aanspande. Toch kan het een precedent zijn voor alle andere mensen met een beperking die de helft van hun toegekende budget ontvingen. Ook zij kunnen naar het gerecht stappen met kans op succes. 

Naast de zaak in Antwerpen, waar het de eerste keer is dat een rechtbank zich uitspreekt over het dossier, loopt momenteel ook nog een andere zaak bij de Raad van State. Daar wordt het "actualiseringsbesluit" van de budgetten voor personen met een handicap aangevochten. De "actualisering" is een besluit van de Vlaamse overheid uit 2021. 

"Als we daar winnen wordt de actualisering teruggedraaid voor meer dan tienduizend mensen (bijna 15.000, red.)", zegt meester Lehaen nog. "De actualisering houdt in realiteit steeds een vermindering in van het budget. Slechts een kleine groep ging erop vooruit, maar de overgrote meerderheid dus niet. Bovendien, de mensen uit de eerste zaak die een half budget kregen, worden ook nog eens getroffen door de actualisering."

Bij de Raad van State liet een auditeur zich afgelopen zomer negatief uit tegenover de "actualisering" van de budgetten. Volgens de grondwet is er een zogeheten standstill-verplichting, dat verhindert dat een wetgever het beschermingsniveau aanzienlijk zou verminderen voor redenen die niets met het algemeen belang te maken hebben. Een uitspraak volgt hier wellicht begin volgend jaar.