Het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek adviseert om draagmoederschap wettelijk te regelen. Op die manier kunnen de rechten van alle betrokken partijen gewaarborgd blijven en is er een rechtvaardige toegang tot de praktijk. Dat stelt het comité in een advies dat vandaag werd gepubliceerd.

Op vraag van federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke werd aan het comité gevraagd of er wijzigingen nodig zijn met betrekking tot draagmoederschap. Het laatste advies dateerde immers al van twintig jaar geleden. Het nieuwe advies stelt nu dat er inderdaad een update nodig is, zeker gezien de evolutie van de maatschappelijke context en de kennis terzake.

Het Comité is van oordeel dat de overdracht van ouderschapsrechten zoals ontwikkeld in de context van adoptie, onvoldoende is afgestemd op de noden van de betrokken partijen en onzekerheid creëert over het ouderschapsstatuut. Een wettelijk kader zou alles vanaf het begin van het proces op een veilige en ethische manier doen verlopen. 

Door de rechten van iedereen te garanderen, wordt de onzekerheid rond het draagmoederschap verminderd, stelt het comité. Zo zou de overeenkomst tussen de wensouders en de draagmoeder geformaliseerd kunnen worden, net zoals de afstammingsband tussen de wensouders en het toekomstige kind. "De genetische link hoeft daarbij niet per se te prevaleren", benadrukt de commissie.

Een wettekst zou, nog volgens het comité, een eerlijke toegang tot draagmoederschap garanderen. "Alleen psychomedische criteria mogen worden gebruikt om een aanvraag te beoordelen. Er kan geen rekening worden gehouden met geslacht, seksuele geaardheid, gezinssituatie of financiële draagkracht. Daarnaast is draagmoederschap waarbij geen medisch-technische tussenkomst nodig is (zoals in-vitrofertilisatie), ook gebaat bij rechtszekerheid." 

Op die manier wil het comité dat een overeenkomst rond draagmoederschap een altruïstisch doel dient, zonder enig commercieel oogmerk. Tot slot wil men dat aanvragen voor draagmoederschap altijd worden gericht aan erkende fertiliteitscentra. 

30 tot 40 draagmoeders

In België worden jaarlijks tussen de dertig en veertig draagmoeders begeleid. Het merendeel betreft heteroseksuele paren of vrouwen voor wie een klassieke zwangerschap een ernstig gezondheidsrisico zou vormen.

België nam volgens het comité in het verleden een tolerant standpunt in door de praktijk van draagmoederschap niet te verbieden. In Frankrijk, Duitsland en Spanje is dat wel het geval. Die tolerantie moet wel gebasseerd zijn op een geïnformeerde overeenkomst tussen alle partijen, en die kan alleen worden bereikt als iedereen goed geïnformeerd is over alle mogelijke medische en psychologische risico's, oordeelt het comité.

Dit moet vermijden dat toekomstige ouders tijdens de zwangerschap niet van gedachten veranderen of dat de draagmoeder bepaalde medische testen moet ondergaan die ze liever niet wil doen. "Begeleiding voor en tijdens de zwangerschap is daarom van het allergrootste belang om de bewustwording bij alle partijen te vergroten", benadrukt men.

Buitensporige administratie, eigen protocol

Een aanvraag tot adoptie kan nu ten vroegste twee maanden na de geboorte van het kind worden ingediend en wordt gevolgd door een procedure die enkele maanden kan duren. De uitkomst zou altijd onzeker zijn, omdat die afhangt van het oordeel van een rechter. Dat zijn allemaal "buitensporige administratieve lasten" die wetgeving zou kunnen wegwerken.

Momenteel hebben voortplantingscentra, bij gebrek aan een wettelijk kader, elk hun eigen protocol ontwikkeld en hun toegangsvoorwaarden vastgelegd. Die protocollen lopen soms wat uiteen wat betreft leeftijd, relatiestatus en zelfs de nationaliteit van de wensouders en de draagmoeder. 

"Maar in België hebben we wel nog nooit gehoord van een geval waarin de draagmoeder het kind zou hebben willen houden onder toezicht van een vruchtbaarheidskliniek", aldus Cathy Herbrand, covoorzitter van de commissie die het advies opmaakte. We voelen dat de politiek openstaat voor het onderwerp", besluit Herbrand optimistisch. "Er is bereidheid om de betrokken families een geruststellend kader te bieden."