Minderjarige 'mys­tery shoppers' testten deze zomer in opdracht van de FOD Volksgezondheid of win­kels en horecazaken de regels rond de verkoop van alcohol en tabak respecteren. "De resul­taten zijn een enorme teleurstelling", klinkt het in Het Nieuwsblad.

Het is voor het eerst dat de administratie minderjarige mystery shoppers inzet, legt Paul Van den Meerssche uit, het hoofd van de Inspectie Consumptieproducten. Een aanpak die is overgenomen uit Nederland en Frankrijk. "De resultaten zijn ronduit ontluisterend. Meer dan 70 procent van de gecontroleerde handelszaken verkocht probleemloos tabaksproducten aan onze mystery shoppers. Bij de verkoop van ­alcohol is het zelfs nog veel erger. Bijna 90 procent gaat in de fout. En opvallend: met 70 procent i nbreuken doen de nachtwinkels het nog het best."

Minderjarigen raken dus niet in nachtwinkels, maar in supermarkten en tankstations het makkelijkst aan alcohol. Ook daar ligt het percentage van inbreuken op de verkoop van tabaksproducten, met namelijk 80 procent, het hoogst.

"Normaal riskeren die winkeliers allemaal een boete tussen 200 en 24.000 euro. Bij recidive zelfs tijdelijke sluiting", zegt Van den Meerssche. "Maar tijdens deze campagne schrijven we geen boetes uit. We willen vooral sensibiliseren." Maar de kans is groot dat de campagne herhaald wordt, en dan misschien mét boetes.

Voor de campagne gingen 26 jobstudenten op pad. Ze bootsten een reële situatie na, met respect van het verbod op uitlokking. De jongeren probeerden een aankoop uit te voeren terwijl een controleur van de FOD Volksgezondheid de situatie anoniem observeerde. De mystery shoppers controleerden vooral supermarkten, superettes, nacht- en dagwinkels, tankstations en horecazaken. 

Handelsfederatie Comeos vindt de geconstateerde inbreuken zorgwekkend en roept haar leden opnieuw op hun verantwoordelijkheid te nemen en hun personeel eraan te herinneren, "ook in de zomermaanden waar veel jobstudenten de taken van het vaste personeel overnemen", luidt het. "Hoewel de meeste leden zich aan de regels houden, zullen we dit opnieuw met hen onder hun aandacht brengen", zegt Comeos in een reactie.

Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) wil de inzet van mystery shoppers tegen de verkoop van tabak en alcohol aan jongeren uitbreiden. "Ik laat onderzoeken wat er nodig is om mystery shoppers niet enkel in te zetten ter sensibilisering. Maar ook als effectief controlemiddel om handelaars in overtreding te beboeten", zegt hij in een reactie op het hoge aantal vastgestelde inbreuken. De cijfers tonen volgens hem ook dat het goedgekeurde alcohol- en ­tabaksplan broodnodig zijn.

Vandenbroucke voegt er aan toe dat de nieuwe wetgeving voorziet dat de leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol op 18 jaar ligt, naar analogie met de verkoop van tabaksproducten. Een uitzondering is voorzien voor bier en wijn. "Op dit moment is het vaak ook niet duidelijk waar het onderscheid ligt, waardoor verkopers en/of horecapersoneel niet altijd weten of een specifiek drankje nu al dan niet mag verkocht worden aan 16- en 17-jarigen. Met deze wetsaanpassing maken we het eenvoudiger voor iedereen om de wet na te leven", zegt de minister.

De nieuwe wetgeving voorziet ook dat er een verkoopsverbod is voor alcohol in automaten en in tankstations aan snelwegen tussen 22 uur en 7 uur, met uitzondering van wegrestaurants.