Damiaanactie roept op tot waakzaamheid voor toeristen die naar risicogebied reizen. Ze waarschuwt dat de ‘verwaarloosde’ tropische ziekte leishmaniasis ook in België voorkomt. De ziekte is niet erg gekend, maar vorig jaar behandelde het Instituut voor Tropische Geneeskunde in ons land zo’n 30 patiënten die de ziekte opliepen in het buitenland. Dat is dubbel zoveel als tien jaar geleden. 

Leishmaniasis is een parasitaire ziekte die wordt overgedragen door een kleine zandvlieg. Vooral wie naar tropische landen met hoge temperaturen en een hoge luchtvochtigheid reist, moet waakzaam zijn. Maar ook in populaire vakantielanden als Frankrijk, Spanje, Italië, Marokko en Kroatië leeft een zandvlieg die de ziekte kan overdragen.

Leishmaniasis komt voor in drie vormen. In zo’n 80 tot 90% van de gevallen gaat het om cutane leishmaniasis, waarbij chronische zweren op de huid ontstaan. De zweren zijn niet dodelijk, maar veroorzaken ernstige verwondingen en moeten behandeld worden.

De meest ernstige vormen, viscerale en muco-cutane leishmaniasis zijn wel dodelijk. Zo’n 15% van de patiënten loopt het risico op viscerale leishmaniasis, een vorm die de inwendige organen, voornamelijk de lever en milt aantast. Deze variant komt vooral voor in India, Bangladesh en Oost-Afrika. Een grote minderheid, zo’n 5% van de patiënten, krijgt muco-cutane leishmaniasis. Deze vorm tast het slijmvlies in de mond en neus aan en komt alleen voor in Latijns-Amerika. 

Voorzichtigheid voor wie naar risicogebieden reist
Leishmaniasis treft naar schatting elk jaar zo’n 600.000 tot 1 miljoen mensen wereldwijd. De zandvlieg die de ziekte overdraagt door zijn slachtoffers te steken, leeft vooral voor in tropische gebieden zoals in Zuid-Amerika. Maar ook in Frankrijk, Spanje, Italië, Marokko en Kroatië, populaire vakantiebestemmingen voor heel wat Belgen, bestaat de kans op besmetting na een steek door een zandvlieg. In Zuid-Europa raakten in 2022 tussen 12.000 en 20.000 mensen besmet met de ziekte, volgens een inschatting van de Wereldgezondheidsorganisatie. 

In ons land is er voorlopig nog geen besmettingsgevaar, al werden er vorig jaar wel ongeveer 30 patiënten behandeld nadat zij de ziekte opliepen in het buitenland. Dat is een verdubbeling tegenover 10 jaar geleden.  

Hoe warmer en vochtiger, hoe geschikter het klimaat voor de zandvlieg om te overleven. De klimaatopwarming kan er dus voor zorgen dat de insecten zich verder verspreiden.  

Voorkomen en genezen
Er bestaat geen vaccin tegen leishmaniasis en ook insectenwerende middelen bieden niet voldoende bescherming. Het Instituut voor Tropische Geneeskunde raadt aan om kledij te dragen die armen en benen bedekt en vooral waakzaam te zijn voor de symptomen. Wie na een reis vreemde wondjes opmerkt, raadpleegt best zijn dokter of het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Wie wil nagaan of hij naar een risicogebied reist, kan dat nakijken op de site wanda.be.

Warmtetherapie: 96% van de patiënten geneest na één behandeling 
Damiaanactie startte vorig jaar een pilootproject in Nicaragua om patiënten met cutane leishmaniasis te behandelen met thermotherapie nadat een kleinschalig observatieproject in Guatemala goede resultaten opleverde. Bij warmtetherapie worden de leishmaniasis-wonden behandeld met warme elektroden van 50°C. Eén sessie volstaat meestal om de parasieten in de wonde te vernietigen. De nieuwe therapie vervangt de gangbare behandeling met injecties. Die injecties zijn pijnlijk, moeten gedurende een maand elke dag herhaald worden en de giftige stoffen erin veroorzaken zware bijwerkingen. Bovendien zijn de injecties minder effectief want slechts 66% van de patiënten in Nicaragua genazen, zelfs na meerdere behandelingen.

De resultaten met thermotherapie lijken alvast veelbelovend: 96% van de patiënten genas na slechts één behandeling met de hittestralen.  

Naast Nicaragua behandelt Damiaanactie momenteel ook patiënten met warmtetherapie in Guatemala. Maar ook in Europa verdient de behandeling meer aandacht. 

“Gepubliceerde studies tonen aan dat thermotherapie succesvol is als behandeling tegen cutane leishmaniasis in Latijns-Amerika. Deze behandelmethode is korter, goedkoper, niet giftig en kan op meer bijval rekenen in vergelijking met de standaardbehandeling die bestaat uit dagelijkse injecties gedurende ten minste 20 dagen. Dit verklaart waarom de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO) thermotherapie aanbeveelt voor volwassenen, alsook voor mensen bij wie een behandeling met injecties toxisch is, zoals zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, en mensen met een verzwakt immuunsysteem of hartaandoeningen."

"We zetten ons in om fondsen te werven zodat we extra machines kunnen aankopen en de toepassing van thermotherapie kunnen uitbreiden. Daarnaast lopen er gesprekken met het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen om ook in België thermotherapie te overwegen voor reizigers die terugkeren uit Latijns-Amerika en voor bovengenoemde kwetsbare groepen.” Dr Nimer Ortuno Gutierrez, medisch adviseur bij Damiaanactie