In 2022 bereikte het aantal kmo's in ons land een recordniveau: ongeveer 1,31 miljoen. Gemiddeld zijn die bedrijven jonger dan ooit. Toch heeft 1 op de 5 kmo's geen financiële buffer om mogelijke schokken op te vangen. Dat blijkt uit het jaarlijkse rapport van Unizo, GraydonCreditsafe en UCM.

Vlaanderen telt  vandaag 710.831 kmo's (vennootschappen en eenmanszaken met maximaal 49 werknemers, red.). Tussen 2013 en 2022 is het aantal kmo's in Vlaanderen, en de andere gewesten, onafgebroken toegenomen, zelfs tijdens de coronajaren. In 2022 zijn er ten opzichte van vorig jaar 2,6 procent meer kmo's actief in Vlaanderen. "In het algemeen zit ondernemerschap dus in de lift en is de stap kleiner dan vroeger", klinkt het.

Nog opvallend, de bedrijven verjongen. Zowat 30 procent van de vennootschappen en 35 procent van de eenmanszaken in Vlaanderen is jonger dan 5 jaar. Het stijgend aantal starters, zoals freelancers, is hier deels een verklaring voor. De meeste kmo's in Vlaanderen situeren zich in de dienstensector, de bouw en de industrie. 

Nog een record: in Vlaanderen heeft 90 procent van de kmo's geen personeelsleden in dienst. Het aantal kmo's met 1 tot 4 werknemers zakte dan weer over dezelfde periode van 9,4 procent tot 6,7 procent. Verklaringen hiervoor zijn wederom de stijging van het aantal freelancers, de krapte op de arbeidsmarkt die het moeilijk maakt om personeel te vinden en het stijgend aantal bijberoepers. 

Om de financieel-economische gezondheid van kmo's en zelfstandigen te bestuderen, kijkt men naar loonkosten, energieprijzen en interestvoeten. Uit de analyse blijkt dat 19,3 procent van de Vlaamse kmo's in moeilijke papieren zit door schokken binnen die parameters. Zij moeten op zoek naar extra cashmiddelen. Dat kan via vers kapitaal, steunmaatregelen, het aanspreken van het privégeld van de ondernemer, het aangaan van leningen of het doorvoeren van prijsverhogingen. 

Op dit ogenblik zijn het vooral bedrijven die vaak korte-termijnleningen aangaan die het moeilijk krijgen. "Al bij al een klein aantal bedrijven", aldus het rapport. Blijft de intrest opwaarts evolueren, dan zullen ook de bedrijven met hoge langetermijnleningen het moeilijker krijgen.

"Eén op de vijf kmo's , inclusief zelfstandigen zonder personeel, kan beschouwd worden als niet-schokbestendig en heeft nood aan bedrijfskapitaal om op langere termijn te overleven", stelt Unizo-topman Danny Van Assche. "Een overgrote meerderheid van hen was eind 2022 wel financieel gezond."

Van Assche wijst op de impact van de loonstijgingen door de index. "Er is een absolute noodzaak om in te grijpen in het mechanisme waarop onze arbeidskosten evolueren", zegt hij. "Nergens anders stegen de uurloonkosten in 2022-2023 zo snel als in België."

De ondernemersorganisatie pleit daarom voor administratieve vereenvoudiging, een nieuw loonvormingsmodel met duurzaamheidsindex en een fiscale hervorming die werken lonend maakt. 

"Het is een heilig huisje voor de vakbonden, maar ons systeem van automatische loonindexering wordt onhoudbaar", besluit Van Assche. "Als een afschaffing niet kan, moet men op z'n minst durven kijken naar een alternatief. We vragen een duurzaamheidsindex, waarin de prijzen van fossiele brandstoffen geen rol meer spelen en waarin elektriciteitscontracten op een correcte manier worden verrekend."

Bedrijven die kunnen aantonen dat ze de indexatie niet aankunnen, moeten volgens Unizo voor een "opt-out" kunnen kiezen. Specifiek voor eenmanszaken wil de ondernemersorganisatie de invoering van een ondernemersaftrek in de personenbelasting voor eenmanszaken. "Dat laat ondernemers toe om in de personenbelasting een eerste schijf, gelijk aan 20 procent van hun ondernemerswinsten- of baten, af te trekken met een maximum van 20.000 euro per jaar."