Ons land dreigt via de ontwikkelingshulp met sancties tegen Oeganda over de strenge antihomowet die enkele maanden geleden werd bekrachtigd in het Afrikaanse land. Indien het regime in Kampala weigert in dialoog te gaan over het respecteren van de mensenrechten of indien er effectief sprake is van discriminatie, dan zal België een deel van zijn steun intrekken. Daarbij komt in eerste instantie een enveloppe van 4 miljoen euro in beeld.
De omstreden LGBTQI+-wetgeving in Oeganda voorziet zware straffen voor homoseksuele relaties en voor het 'promoten' van homoseksualiteit. Na de goedkeuring en de effectieve uitvaardiging van de wet kwamen er al forse internationale reacties. Sommige landen kondigden aan hun samenwerking terug te schroeven. Minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroli ne Gennez (Vooruit) veroordeelde de wet, maar wilde niet snoeien in de ontwikkelingsprogramma's. Dan zouden immers de gewone Oegandezen daar de tol voor betalen.
"Maar van business as usual kan geen sprake zijn", benadrukt minister Gennez dinsdag. Het oude samenwerkingsprogramma met Oeganda loopt eind deze maand af en het nieuwe programma krijgt binnenkort groen licht. Het is echter de bedoeling onmiddellijk het artikel 11 in de overeenkomst te activeren. Elk van beide partners kan zich op die clausule beroepen indien de andere partner zijn verplichtingen niet nakomt op het vlak van de mensenrechten, de strijd tegen corruptie, de rechtsstaat, enzovoort.
"Daarmee geven we het signaal dat we een kritische dialoog willen over die wet", zegt Gennez. "In geen enkele van onze projecten mag sprake zijn van discriminatie." Bovendien wordt de situatie in Oeganda nauwlettend in de gaten gehouden. Zo zal worden gemonitord of de wet effectief wordt afgedwongen. "Tot nader order is dat niet het geval."
Het programma met Oeganda is goed voor 68 miljoen euro over vijf jaar. Daarnaast is er een reservedeel van 4 miljoen euro dat vandaag nog niet is bestemd. Om dat geld te activeren, wil de minister dat Oeganda bereid is in gesprek te gaan over de wet. Het is bovendien de bedoeling de middelen in te zetten voor projecten rond mensenrechten en rond seksuele rechten en reproductieve gezondheid. "Indien er geen interesse blijkt, dan verdwijnt die 4 miljoen euro uit de portefeuille", is Gennez duidelijk.
Het is een potentiële eerste sanctie, die ook gemakkelijk door te voeren is omdat het geld nog niet bestemd is. Die sancties kunnen nog verder gaan, bijvoorbeeld door de programma's gedeeltelijk of geheel on hold te zetten. "Dat is niet onze ambitie", onderstreept de minister. Als we niet met Kampala rond de tafel kunnen zitten, dan kan ons land ook geen enkele invloed uitoefenen. Bovendien was het de expliciete vraag van de LGBTQI+-gemeenschap om haar niet in de steek te laten, aldus Gennez.
"In de meeste landen is de stemming heel hard aan het omslaan", waarschuwt de minister. "En de volgende stap is vaak een aanval op vrouwenrechten." LGBTQI+-rechten staan wereldwijd onder druk. Gennez verwijst daarvoor naar nog andere Afrikaanse landen, maar ook naar de Verenigde Staten, Polen, Hongarije en ook Italië. "Waar extremisten aan de macht komen, zijn de zwaksten altijd het slachtoffer."
In Oeganda zet de Belgische internationale solidariteit vooral in op onderwijs en gezondheidszorg. Onder het nieuwe programma zullen 20.000 jongeren een opleiding krijgen en begeleiding naar werk. Een belangrijke focus ligt ook bij de groene economie, wat gepaard gaat met de strijd tegen de klimaatopwarming. Binnen die sector mikt het programma op 6.000 bijkomende jobs. Daarnaast is sprake van de opleiding van 1.500 leerkrachten en 2.500 verpleegkundigen, én zullen 85.000 vrouwen per jaar onder veilige en gezonde omstandigheden kunnen bevallen.
