In het Europees Parlement heeft de speciale commissie over de COVID-19-pandemie haar eindrapport goedgekeurd. De commissie, onder voorzitterschap van Kathleen Van Brempt (Vooruit), beveelt onder meer aan om bij toekomstige pandemieën scholen en andere onderwijsinstellingen altijd open te houden. Het gebrek aan internationale solidariteit dat Europa volgens Van Brempt liet zien, heet niet voor herhaling vatbaar te zijn.
De covid-commissie werd meer dan een jaar geleden opgericht. De bedoeling was een grondige evaluatie te maken van de impact van de pandemie en van de lessen die de Europese Unie eruit moet trekken. Eerst en vooral worden de Europese Commissie en de lidstaten opgeroepen om meer structureel te gaan investeren in gezondheidszorg. "Er moet geïnvesteerd worden in noodcapaciteit in de zorg. Er moeten meer handen aan het bed komen en de arbeidsomstandigheden van zorg- en gezondheidspersoneel moeten worden verbeterd", zegt Van Brempt.
De Europese gezondheidsinfrastructuur moet worden versterkt om nieuwe bedreigingen sneller te kunnen identificeren en de juiste gecoördineerde aanpak naar voren te schuiven. Concreet zouden het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en de autoriteit voor pandemiebestrijding (HERA) die rol nog beter op zich moeten kunnen nemen. Ook zou er een nieuw Europees agentschap moeten komen dat gezamenlijke investeringen in onderzoek en ontwikkeling van medicijnen, vaccins en behandelingen coördineert. "Tegelijk moet het een sturende rol krijgen zodat we de productie van die medische producten in noodsituaties kunnen opschalen", aldus Van Brempt.
De gezamenlijke aankoop van vaccins en de Europese vaccinatiestrategie tijdens de pandemie worden als successen van de Europese aanpak van de pandemie beschouwd. Wel wordt in het eindrapport van de commissie het gebrek aan transparantie over de vaccincontracten en over de onderhandelingen met de vaccinproducenten gehekeld. Zo is er al lang kritiek op de manier waarop Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen met Pfizer-topman Albert Bourla onderhandelde over het grootste vaccincontract van de EU. Bourla weigerde tot twee keer toe om voor de commissie te komen getuigen, over een hoorzitting met von der Leyen werd geen akkoord gevonden - naar verluidt omdat de Europese Volkspartij (EVP) die vraag tegenhield.
GGZ
Volgens de covid-commissie zijn bijkomende investeringen nodig in geestelijke gezondheidszorg. Van Brempt: "De impact van de pandemie op de geestelijke gezondheid, vooral bij jongeren, was enorm." De commissie breekt daarom een lans voor bijkomende maatregelen om kinderen en jongeren beter te beschermen in crisisperiodes. Zo zouden bij toekomstige pandemieën scholen altijd moeten kunnen openblijven. "Daarvoor zijn bijkomende investeringen in goede onderwijsinfrastructuur, personeel, digitalisering en digitale geletterdheid broodnodig."
Ook andere kwetsbare burgers - vrouwen, kinderen, mensen met een beperking, ouderen, gezinnen in armoede, zieken en personen met een migratieachtergrond - verdienen meer inspanningen van Europa om hen zeker in tijden van crisis beter te beschermen, luidt het. "Crisissen versterken bestaande ongelijkheden. (...) Er moet bijkomend geïnvesteerd worden om de toegang tot goede zorg en sterke sociale basisvoorzieningen voor iedereen te garanderen", zegt Van Brempt.
Sterk pandemieverdrag
Tot slot wil de commissie dat Europa ook internationaal zijn verantwoordelijkheid neemt. Want waar het volgens Van Brempt echt fout liep, is de rol die de Europese Unie heeft gespeeld in de mondiale aanpak van de pandemie. "Puur egoïsme. Het was de wet van de sterkste die telde. Europa heeft misschien wel het hoogste aantal vaccins gedoneerd aan het globale zuiden, maar we hebben die landen compleet in de steek gelaten wanneer het aankwam op de eigen productie van medisch materiaal en vaccins."
De commissieleden roepen de Europese Commissie daarom op om werk te maken van een sterk pandemieverdrag in de schoot van de Wereldgezondheidsorganisatie. Er wordt gepleit voor onder meer betere samenwerking rond het opsporen en aanpakken van risicofactoren en gezondheidsbedreigingen, het sneller en breder delen van data en van technologie. "Bovendien", zegt Van Brempt, "moeten we de bestaande kaders rond intellectuele eigendomsrechten herzien. Ook ontwikkelingslanden moeten toegang krijgen tot de nodige technologie en data om zelf vaccins en medicijnen te produceren. Dat is de enige manier om gelijke toegang tot medisch materiaal en vaccins te verzekeren."
Nu de aanbevelingen en de 'lessons learned' door de commissie gestemd zijn, zal volgende maand de plenaire vergadering van het Europees Parlement over het rapport stemmen. "Daarna is het aan de Europese Commissie om met deze aanbevelingen aan de slag te gaan", besluit Van Brempt.
