Te midden van het gebakkelei tussen Hillary Clinton en Donald Trump zou een mens haast vergeten dat er op het Witte Huis intussen nog altijd een ingezworen president zit. Ver van het campagnecircus steekt New England Journal of Medicine de loftrompet over Barack Obama: dankzij zijn beleid daalt het aantal rokers in de Verenigde Staten sneller dan ooit.

Sinds 2009 is het aantal rokers in de Verenigde Staten afgenomen met zowat 0,78 procentpunten per jaar. Daarmee geeft Obama zijn voorgangers Bill Clinton en George W. Bush het nakijken. Zij waren goed voor respectievelijk 0,28 en 0,36 procentpunten per jaar. Als de trend van de laatste jaren zich doorzet, zal ginds de laatste sigaret gedoofd zijn tegen 2035. Aan het tempo van Bush zouden we moeten wachten tot 2057. De Clinton-curve klokt pas af in 2070.

Niet één, maar een waaier van maatregelen ligt aan de basis van dit succes. Tijdens de eerste twee jaren van Obama’s ambtstermijn droegen verschillende nieuwe wetten hun steentje bij. De taks op sigaretten ging van 0,39 naar 1,01 dollar per pakje. De FDA kreeg voor het eerst echt de mogelijkheid om de productie en verspreiding van tabaksproducten te reguleren. En de toegankelijkheid van rookstophulp en -medicatie verhoogde via aanpassing van de ziekteverzekering. 

Experten krijgen het woord

Obama kwam op het heilzame idee om verschillende experten in tabaksbeleid een zitje te geven bij het Department of Health. Daardoor gingen onderafdelingen van het Department nauwer samenwerken rond rookstop. Invalshoeken zoals de strijd tegen middelenmisbruik, het kankerbeleid en geestelijke gezondheidszorg werden gekruist.

De ingezette middelen bereikten de bevolking. Er werd 200 miljoen dollar uitgetrokken, waarmee 22 steden en counties concrete stappen konden ondernemen om roken te bestrijden. De kracht van storytelling bleef niet onbenut: in 2012 werd een campagne opgezet met getuigenissen van rokers. De CDC schat dat deze campagne sinds haar lancering 400.000 personen ertoe aangezet heeft de sigaret definitief in het pakje te laten. Meteen zouden er 17.000 gevallen van vroegtijdig overlijden afgewend zijn.

De FDA heeft sigaretten met een fruitsmaak laten verbieden, samen met misleidende reclame die ‘light-varianten’ in beeld brengt. Inspecteurs zijn in 600.000 winkels nagegaan of de wetgeving werd gerespecteerd. Fabrikanten van tabaksproducten moeten voortaan gedetailleerde toelichtingen verschaffen over de samenstelling van hun koopwaar.

Op naar nul sigaretten? New England Journal of Medicine meent het: “This progress has made the total elimination of tobacco use in the United States seem possible, rather than merely aspirational.” Volgens het blad komt alle eer wel degelijk Obama toe. Andere trends, zoals economische factoren en het gebruik van bijvoorbeeld de elektronische sigaret, kunnen het resultaat niet of slechts gedeeltelijk verklaren.

In de Amerikaanse bevolking rookt momenteel 15,3%. Volgens de recentste enquête van de Stichting tegen Kanker uit 2015 rookt 20% van de Belgen. In 2014 was dat nog 26%.