De mensheid heeft zeven van de acht veilige en rechtvaardige grenzen van de aarde al overschreden. Dat zegt de Earth Commission, een internationaal team van meer dan veertig wetenschappers, in een onderzoek dat gepubliceerd is in het vaktijdschrift Nature. Niet alleen de opwarming van de aarde bedreigt het leven op onze planeet, maar ook andere door de mensheid beïnvloede ontwikkelingen zoals de slinkende zoetwatervoorraden, milieuvervuiling en de dalende biodiversiteit.

"We bevinden ons in het antropoceen (deel van het ho­lo­ceen, het jong­ste geo­lo­gi­sche tijd­vak, waar­in de mens in­vloed heeft op het kli­maat en het aardsysteem, red.) en brengen de stabiliteit en weerbaarheid van de hele planeet in gevaar", zegt professor Johan Rockström, medevoorzitter van de Earth Commission, hoofdauteur van de studie en directeur van het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK). Het onderzoek moet "voor het eerst kwantificeerbare cijfers en een solide wetenschappelijke basis" aanleveren "om de toestand van onze planetaire gezondheid te beoordelen, niet alleen in termen van stabiliteit en weerbaarheid van het aardsysteem, maar ook in termen van menselijk welzijn en rechtvaardigheid/gerechtigheid", klinkt het.

Rechtvaardigheid

Bij het aanpakken van de klimaatverandering is het idee van rechtvaardigheid en gerechtigheid immers cruciaal, menen de wetenschappers. Terwijl een opwarming van 1,5 graden Celsius ten opzichte van het pre-industriële tijdperk als veilig wordt geacht, beschouwen zij een opwarming van maximaal 1 graad Celsius als rechtvaardig. Nu worden immers al tientallen miljoenen mensen getroffen door de gevolgen van de opwarming van de aarde en dat aantal zal met de opwarming van elk tiende van een graad alleen maar toenemen, zeggen de wetenschappers.

De commissie kwantificeerde acht veilige en rechtvaardige grenzen gebundeld in de vijf domeinen klimaat, biosfeer (het deel van de aarde dat wordt bewoond door levende organismen), water, voedingsstofkringlopen en luchtvervuiling. Zeven van die acht grenzen zijn al overschreden, blijkt uit het onderzoek. Een voorbeeld: nog niet de helft van het landoppervlak verkeert in zijn natuurlijke staat of wordt duurzaam beheerd om de natuurlijke diensten van de ecosystemen, zoals voorzien in bestuiving, vers water en frisse lucht, in stand te houden, stellen de wetenschappers vast. De veilige en rechtvaardige grens leggen zij vast op 50 tot 60 procent.

"Onze resultaten zijn zeer zorgwekkend. Binnen de vijf geanalyseerde domeinen zijn verschillende grenzen, op globale en lokale schaal, al overschreden. Dat betekent dat, tenzij er tijdig een omslag plaatsvindt, het zeer waarschijnlijk is dat onomkeerbare kantelpunten (zogenaamde 'tipping points', red.) en wijdverspreide gevolgen voor het menselijk welzijn onvermijdelijk zullen zijn. Dat scenario vermijden is cruciaal als we een veilige en rechtvaardige toekomst voor huidige en toekomstige generaties willen waarborgen", aldus nog professor Rockström.

De door mensen veroorzaakte aerosolen (de in de atmosfeer zwevende vaste en vloeibare deeltjes) is de enige veilige en rechtvaardige grens van het aardsysteem die volgens de wetenschappers nog niet overschreden is. Lokaal is de rechtvaardige waarde al overschreden, maar door een gebrek aan gegevens hebben de wetenschappers geen zicht op de globale aerosolen.