Een nieuw jaar, een nieuw begin. De periode van achterom kijken wat goed gaat en vooruit blikken wat beter kan. Traditioneel ook de periode van de obligate lijstjes en rankings waar ook wij als verpleegkundigen niet aan ontsnappen.
Verpleegkunde blijkt in de VS het beroep dat het meeste vertrouwen krijgt van de bevolking en dit al voor het 11e jaar op rij. Daarentegen voeren wij al jaren de op aan van de lijst van knelpuntberoepen in eigen land. Doch wil bijna niemand nog verpleegkundige worden, alhoewel aan appreciatie geen gebrek zou je denken.
Er loopt wel degelijk iets grondig fout met de perceptie rond verpleegkunde. Verpleegkunde behoort duidelijk niet tot de top 10 van hot en wauw en cool als we onze jongeren aan het woord laten.
Onze 17-jarige zei onlangs doodleuk dat verpleegkunde saai is en onze 18-jarige vat verpleegkunde samen als zorgen voor mensen. Het stemt me tot nadenken.
Zoveel meer dan zorgen voor
Vanuit mijn ruime persoonlijke ervaring weet ik nochtans, verpleegkunde draait niet langer enkel rond het bed van de patiënt. Met de vele uitdagingen die ons te wachten staan (EHealth, transmurale zorg, geïntegreerde zorg, … om er maar enkele te noemen) moeten we meer dan ooit gaan netwerken en over de schotten heen gaan kijken. Verpleegkunde is zoveel meer dan zorgen voor, het draait vooral om samenwerking, teamwork zowel met onze patiënten als met onze collega’s zorgverleners. We moeten de krachten bundelen. Verpleegkunde staat voor transdisciplinair samenwerken met zowel artsen, zorgkundigen, apothekers, thuiszorg,…. en bovenal voor een nauwe samenwerking met onze patiënten
We zijn nog te vaak geneigd om te denken voor de ander. We doen het allemaal dagelijks, met de beste bedoelingen. Als zorgverlener zijn we nu eenmaal opgeleid als consulent. Wij zijn overtuigd dat wij degene met de meeste kennis zijn als de patiënt met zijn problemen bij ons komt. We hebben het beste met u voor, jij als patiënt staat centraal. Ik hou er niet van. Het doet me teveel denken aan pesters op de speelplaats. Patiënten zijn mensen zoals jij en ik en samen zijn we sterker. Zorgen met in plaats van voor de zorgvrager zoals dat in elk winning team eigenlijk gebeurt: de som van het geheel is groter dan dat van de afzonderlijke delen. Samen vallen en samen opstaan, richting geven aan gepersonaliseerde zorg op maat van het team, patiënt inclusief. Een verpleegkundige als einzelganger is geen optie anno 2019.
Verpleegkunde omvat uiteraard meer dan dat, teamwork betekent ook flexibiliteit en dynamiek.
Veel verantwoordelijkheid
Dat sociale vaardigheden van groot belang zijn, dat staat alvast buiten discussie. Maar wat velen niet zien is dat verpleegkunde ook een vak met veel verantwoordelijkheid is. En vooral … dat er binnen verpleegkunde veel jobvariaties mogelijk zijn, het gaat niet langer alleen maar om het handelen maar een duidelijke wetenschappelijke component speelt vandaag de dag mee.
Maar waar loopt het dan fout? Waarom kiezen jonge mensen niet voor een job als verpleegkundige als eerste keuze? Waarom is verpleegkunde ‘maar’ verpleegkunde? De lijst van competenties die we linken aan een verpleegkundige is nochtans eindeloos.
Hoofd, handen, hart, buik
Lon Holtzer, onze zorgambassadeur, pakt uit met de slogan: ‘Een zorgjob, da’s werken met je hoofd, handen en hart’.
Volgens mij is hoofd, handen, hart EN buik een meer volledige omschrijving.
Het hoofd als symbool voor denken, de handen voor het uitvoerende, het hart voor het voelen en de buik voor het willen. In onze huidige maatschappij richten we, naar mijn bescheiden mening, steeds vaker de aandacht op onszelf. Ik vraag me dan ook vaak af: misschien hebben we de wil wel om te geven, maar kunnen we dat ook nog? En kunnen we dit op een authentieke manier?
Is het dat wat jongeren afschrikt om de keuze te maken voor verpleegkunde?
We zijn ons allemaal massaal bewust van de “gaps” binnen de zorgsector en we proberen er met zijn allen verandering in te brengen. Er wordt volop ingezet op STEM (Science – Technology – Engineering – Mathematics ) om meer meisjes in wetenschappelijke richtingen te krijgen, om meer jongeren warm te maken voor een technische opleiding als volwaardig aan een ‘klassieke’ humaniora. Misschien is het stilaan tijd voor een STEM2 (Sociaal- Technisch - Empathie - Menselijkheid), om datzelfde effect ook voor een zorgrichting te creëren?
Het is nodig, zo hard nodig, dat meer mensen kiezen voor een zorgjob. Maar laten we heel eerlijk zijn, zou de afgunst binnen de sector een onderschatte factor kunnen zijn? Er is wel degelijk ‘concurrentie’ tussen HBO5, bachelor en masteropgeleide verpleegkundigen, tussen verpleegkundigen aan ‘bed’ en verpleegkundigen in meer gespecialiseerde functies, maar ook tussen thuisverpleegkundigen, verpleegkundigen in WZC of verpleegkundigen in ziekenhuizen. En dan heb ik het nog niet over de zorgkundigen. Het is essentieel dat elk van ons ambassadeur is voor zijn job als verpleegkundige en elk van ons is een onmisbare schakel binnen het ganse zorggebeuren. Niemand is meer of minder.
De beweging rond het verpleegkundig leiderschap is mooi, maar ligt misschien ook wel aan de basis van de versnippering.
Focus niet op handelen maar op zijn
Loopt het daar fout, in het classificeren (IFIC), ranken en onderverdelen? Of liggen de verwachtingen te hoog? Gaat het echt over de werkdruk, de verloning of stijgen van de morele stress? Feit is dat appreciatie van ons doelpubliek niet volstaat om massaal verpleegkunde te studeren.
Er zijn geen constantes in een sector waar voor en door maar vooral met mensen gewerkt wordt, een sector in voortdurende verandering en die de voortdurende flexibiliteit moet kennen om zich aan digitalisering, nieuwe technologieën, nieuwe zorgmodellen, … aan te passen.
Wat ik wel zeker weet is dat we moeten afstappen van focussen op handelingen, en het accent verplaatsen naar zijn: jezelf kunnen en mogen zijn in relatie tot de ander. Wie zijn hart volgt geraakt ver, wie er zijn buikgevoel bij betrekt mogelijk nog veel verder!
Een warm pleidooi voor authenticiteit in de zorg, trouw blijven aan onszelf, ik wens het jullie alvast toe in dit nieuwe jaar.
Liesbeth Moortgat,
verpleegkundige en projectcoördinator chronic care project de Koepel
