Pijnlijk is het om vast te stellen dat een gewone burger naar Straatsburg moet trekken om van een internationaal rechtscollege te vernemen dat een van de al vele jaren bestaande kritieken op de werking van de Federale Controle- en Evaluatie Commissie in België terecht is. Uit het arrest valt af te leiden dat het om tekortkomingen gaat die al jaar en dag bestaan en waaraan nooit iets werd gedaan.

"Niemand kan rechter zijn in eigen zaak en wat voor een beenhouwer geldt die zijn eigen vlees niet mag keuren geldt ook voor een arts die als lid van een controlerend orgaan niet zelf mag oordelen over de door hem verrichte euthanasie."

"Maar daar dachten de Belgische commissie en een aantal artsen tot vandaag anders over. Al jarenlang wordt deze praktijk aan de kaak gesteld maar oren had men nooit naar deze “zeveraars“."

"De essentie is dat de feiten die aan de basis liggen van de veroordeling niet het gevolg zijn van een toevalligheid of een slordigheid maar een uiting zijn van eigenzinnigheid van de commissie en haar belangrijkste leden die elk kritisch geluid over de werking naast zich neerleggen en vrij spel krijgen van een nauwelijks geïnteresseerde overheid."

"Het is trouwens de vraag tot wat de veroordeling door het Europees Hof zal leiden:  een aanpassing van de wet? Een aanvullende bepaling van het huishoudelijk reglement van de commissie? De artsen die hun halsstarrigheid inzien? Of niets?"

"Nochtans is de veroordeling geen kleinigheid daar uit het arrest kan afgeleid worden dat alle ooit uitgevoerde euthanasiegevallen door leden van de commissie strijdig zijn met artikel 2 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens omwille van een gebrekkige a posteriori controle."

Blunder

"De Belgische wetgever weet natuurlijk dat hij twintig jaar geleden blunderde en die blunder nooit heeft rechtgezet. Artikel 8 van de wet euthanasie voorziet enkel dat een lid van de Commissie zich dient te verschonen of kan gewraakt worden “als bij het opheffen van de anonimiteit blijkt dat er feiten of omstandigheden bestaan waardoor de onafhankelijkheid of de onpartijdigheid van het oordeel van een lid van de commissie in het gedrang komt.” Deze bepaling klopt voor een lid van de commissie dat bij het openen van het gesloten gedeelte plots verneemt dat het over een patiënt gaat die hij goed kent. Maar ze gaat niet op voor commissieleden die zelf euthanasie uitvoeren en declareren daar toch mag aangenomen worden dat zij  bij het doornemen van de overgemaakte registratiedocumenten hun eigen aangifte herkennen. In het open gedeelte staat immers niet alleen de datum, plaats en uur van overlijden maar ook de geboortedatum van de overledene, de aard van de ondraaglijke pijn en de redenen waarom het lijden niet gelenigd kon worden."

"Als een arts zijn eigen aangifte, die hij binnen de twee maanden ontvangt, niet onmiddellijk herkent, is het de hoogste tijd hem naar de provinciale geneeskundige commissie te verwijzen om na te gaan of hij mentaal nog geschikt is voor de uitoefening van zijn beroep. Het lijkt de evidentie zelf dat een arts, als hij vaststelt dat een door hem uitgevoerde euthanasie geagendeerd staat, onmiddellijk het secretariaat contacteert en laat weten dat hij- zonder opgave van reden- voor de behandeling van die zaak niet kan zetelen zodat tijdig in zijn vervanging kan worden voorzien. Maar voor een aantal leden van de commissie was dit tot vandaag helemaal geen evidentie: zij vinden het de normaalste zaak van de wereld mee te doen aan een eerste evaluatie van een door hen uitgevoerde euthanasie en zich pas terug te trekken bij het openen van het gesloten gedeelte als alle leden van de commissie vernemen dat zij de uitvoerder waren."

"Onbegrijpelijk is dat zij zich achter een onvolledige wettekst verschuilen en voorbijgaan aan het feit dat een commissie niet onafhankelijk en onpartijdig kan oordelen als de uitvoerder van de euthanasie mee aan tafel zit."

"Dat de wetgever deze vergetelheid zelfs niet herstelde toen de handelingswijze van de commissie veel vragen opriep, zegt veel over de desinteresse van het parlement en de invloed van de commissie bij politici die de commissie liefst niet tegen de haren in strijken. Of de wetgever nu nog moeite gaat doen om de wet aan te vullen, dient afgewacht te worden. Zeker is dat bij een politieke discussie niet alleen naar de minister zal gekeken worden maar vooral naar de commissie."

Vriendjespollitiek 

"De commissie had deze al twintig jaar aanslepende problematiek natuurlijk al lang door een bepaling in het huishoudelijk reglement kunnen oplossen waarbij de vraag rijst waarom dit nooit is gebeurd. Het is een publiek geheim dat een covoorzitter van de commissie regelmatig euthanasie uitvoert en zijn eigen aangiften door de commissie onder zijn voorzitterschap laat onderzoeken zoals ook het Europees Hof heeft vastgesteld. Velen vragen zich of deze praktijk binnen de commissie ooit besproken werd en goed werd bevonden."

"Begrijpelijk en juist is dat de covoorzitter een sympathieke man is met grote overtuigingskracht en soms originele ideeën, die de wet perfect kent en zich mateloos inzet voor waardige levenseindes waardoor het moeilijk zou zijn van zo iemand te kortwieken en te stellen dat zijn euthanasiegevallen zonder hem beoordeeld moeten worden waardoor bijna gesuggereerd dat die beoordelingen anders zullen uitvallen. Een commissie die individuele verlangens laat prevaleren op de essentie van haar maatschappelijke opdracht, hypothekeert haar eigen bestaan door je reinste vriendjespolitiek. Men kan zich moeilijk van de indruk ontmaken dat de vier prominente juristen van de commissie er voor spek en bonen bij zitten en aan de medische macht binnen de commissie niet te tornen valt."

"Met het arrest in de hand kan zowel de wetgevende macht als de commissie beslissen dat een arts niet mag zetelen in een commissie die een door hem uitgevoerde euthanasie onderzoekt. Dat is minder eenvoudig dan het klinkt."

"Artsen van de commissie zullen opwerpen dat het niet kan dat de commissie bij het begin van een beraadslaging al weet dat zij uitvoerder waren wat bij andere casussen niet het geval is. Ander bezwaar zal zijn dat de commissie daardoor zal weten hoeveel euthanasiegevallen elke arts van de commissie op een jaar uitvoert en dit van andere uitvoerders nooit zal weten: discriminatie zal geroepen worden.  Om dit te voorkomen men voorstellen om zich voor heel de dag te verontschuldigen waarop een snoodaard zal zeggen dat sommigen dan nooit meer zullen opdagen."

"Om de kool en de geit te sparen zal voorgesteld worden om zich terug te trekken bij bv. alle euthanasiegevallen bij patiënten van hetzelfde geslacht waarna de volgende vraag over het aantal geslachten zal gaan en de discussie eindeloos zal worden. Het afschaffen van de verzegeling van een gedeelte van het registratiedocument zou een oplossing zijn maar wegens de verwachte terugval van het aantal aangiften zal de commissie dat niet pikken."

"Meer dan een oplossing die de schone schijn hoog houdt zit er niet in en dat moet niet verbazen wegens de jarenlang ingenomen standpunten, de ingeslepen gewoonten,  de verworven privileges en vriendjespolitiek. Het roer omgooien in verstarde en vastgeroeste structuren is onbegonnen werk."

"Als men echt het arrest van het Europees Hof wil naleven is de commissie opdoeken de enige mogelijkheid, wat kan zonder te raken aan de rest van de wet. Een groot verlies zal dat niet zijn in het licht van een karrenvracht van andere kritieken waarvoor men dan niet meer naar Straatsburg moet."

Dr. Ivo Uyttendaele