Universiteiten in Europa overtreden massaal de transparantieregels over de publicatie van resultaten van klinische proeven met geneesmiddelen. "Ze voldoen slechts voor 17 procent van de proeven aan hun verplichting tot publicatie", zegt de consumentenorganisatie Test Aankoop, na een onderzoek bij dertig uniefs uit tien landen. De onderzochte universiteiten in België (KU Leuven, UGent en ULB) deden het nog minder goed.

"Studies over geneesmiddelen zijn noodzakelijk om na te gaan of ze werkzaam en veilig zijn", stelt Test Aankoop. Maar je kan de echte waarde van een medicijn alleen inschatten als de resultaten van alle studies gepubliceerd worden. "Als dat niet gebeurt, kunnen patiënten blootgesteld worden aan onnodige risico's en worden schaarse publieke middelen verspild aan geneesmiddelen die niet (voldoende) werkzaam zijn."

Omdat transparantie zo belangrijk is, werden er Europese spelregels opgesteld. Zo moeten alle proeven worden geregistreerd, en moet er een samenvatting van de resultaten worden gepubliceerd op een Europese website.

Maar Test Aankoop identificeerde, samen met organisaties uit Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk, liefst 778 studies waarbij universiteiten de transparantieregels overschreden. "Voor geen van deze studies waren de resultaten beschikbaar in het Europese register", klinkt het.

Britse uniefs scoorden het best: de resultaten van 69 procent van de klinische proeven werden gepubliceerd. Elders lag het gemiddelde op 7 procent. In België scoorde de KU Leuven 12,5 procent, UGent en de ULB (Franstalige vrije universiteit in Brussel) publiceerden volgens Test Aankoop voor geen enkele studie de resultaten.

De organisaties eisen dat overheden en universiteiten een prioriteit maken van het publiceren van de resultaten van alle klinische proeven. Dat is volgens Test Aankoop "een gemeenschappelijke taak van de universiteiten, de verschillende overheidsdiensten en fondsen die universiteiten en hun onderzoekers financieren, en het geneesmiddelenagentschap".

In Gent en Leuven klinkt het dat de resultaten van de vermelde studies al elders zijn bekendgemaakt, bijvoorbeeld via publicaties in gespecialiseerde tijdschriften of tijdens congressen. Beide uniefs werken aan een betere opvolging van de status van hun studies, zeggen ze in De Morgen en Het Laatste Nieuws, die dinsdag over het onderzoek schreven.

Het geneesmiddelenagentschap FAGG, dat volgens Test Aankoop niet genoeg toeziet op de transparantie en onvoldoende daadkrachtig optreedt, zegt van zijn kant dat het met de huidige Belgische wetgeving geen enkele sanctie kán treffen bij een niet-naleving.

Volgens het agentschap kan dat veranderen eens de nieuwe Europese verordening over klinische proeven van kracht gaat, normaal eind 2020. Een inbreuk zou dan kunnen worden bestraft met een gevangenisstraf van één maand tot twee jaar en een geldboete van 500 tot 250.000 euro.