De Staten-Generaal Geestelijke Gezondheid (SGGG) publiceert vandaag tien aanbevelingen die de komende vijf jaar het geestelijke gezondheids- en welzijnsbeleid in België moeten versterken. Met specifieke aandacht voor jongeren en een sterke nadruk op preventie wil de SGGG de geestelijke gezondheid van de bevolking bevorderen. Met die twee punten speelt hij ook in op de resultaten van de Public Mental Health Monitor die eerder werden bekendgemaakt.
De aanbevelingen rijgen zich als rode draden door de federale en deelstatelijke bevoegdheidsverdeling. Ze vormen een breed gedragen visie op een sterk maatschappelijk geestelijke gezondheidsweefsel.
De tien rode draden zijn de volgende:
1. Geef jongeren voorrang: geef speciale aandacht aan jongeren en hun geestelijk welzijn. Normaliseer het spreken over geestelijke gezondheid in het onderwijs. En: betrek jongeren actief bij beleid en programma's die hun geestelijke gezondheid ondersteunen. Vraag naar hun perspectieven en behoeften om effectievere strategieën te implementeren.
Prof. dr. Frieda Matthys, psychiater en voorzitter van de SGGG: "50% van de mentale gezondheidsproblemen starten vóór de leeftijd van 14 jaar. In 75% van de gevallen is dat voor de leeftijd van 24 jaar. Maar naar hulp van jongeren met geestelijke problemen gaat disproportioneel weinig geld. Het negeren of te laat behandelen van deze problemen kan nochtans enorme gevolgen hebben. Vooral tijdens belangrijke fasen zoals de eerste 1.000 dagen, puberteit en overgang naar volwassenheid is dit cruciaal – geen, te weinig of te late hulp wreekt zich op latere leeftijd. We moeten gezinnen van jongeren beter, sneller en eerder ondersteunen, en van geestelijke gezondheid een normaal gespreksonderwerp maken in het onderwijs, zodat we problemen tijdig kunnen aanpakken."
2. Meen het met preventie: leg de nadruk op preventie, eerstelijnszorg, vroege detectie en het voorkomen van verergering van geestelijke gezondheidsproblemen. En: implementeer educatieve programma's op scholen die zich richten op het herkennen van tekenen van geestelijke gezondheidsproblemen en het bevorderen van veerkracht. Zorg voor toegankelijke informatiebronnen over preventieve maatregelen voor jongeren en hun families.
3. Pak de wachttijden aan: verminder onaanvaardbaar lange wachtlijsten en wachttijden door zowel curatieve als aanvullende maatregelen te nemen.
4. Luister naar de stem van patiënten: erken de kracht van ervaringsdeskundigen, lotgenotencontact en de rol van familie en mantelzorgers. Respecteer patiëntenrechten op micro-, meso- en macroniveau.
5. Maak de zorg geïntegreerd: implementeer 'geïntegreerde zorg' waarin zorgverleners als team samenwerken zonder belemmerende schotten tussen sectoren, hulpvormen en beleidsniveaus.
6. Reflecteer kritisch op maatschappelijke oorzaken: analyseer de maatschappelijke grond van psychisch leed en de impact van prestatiedruk, communicatie-overload, ongezonde leefomstandigheden en armoede.
7. Bestrijd discriminatie: tref kordate maatregelen om discriminatie van mensen met psychische aandoeningen op wettelijke basis te bestrijden. Meer bepaald doelt de Staten-Generaal hierbij op de ongelijke behandeling van psychische aandoeningen vanwege de verzekeringssector. Die beperkt zich niet tot de uitbetaaltijd, maar ook tot langere wachttijden, hogere premies en uitsluitingen van dekking.
8. Verhoog het budget voor geestelijke gezondheidszorg: doe dat stapsgewijs naar 12% van het nationaal gezondheidsbudget. De verzamelde overheden moeten dat budgettair groeipad naar 2035 uit te tekenen zoals al door de Kamer is vastgelegd.
9. Werk op basis van doelen en data: streef naar verbetering van psychische gezondheid met meetbare doelstellingen op populatieniveau, ondersteund door voldoende en nauwkeurige data. Een belangrijk instrument daartoe is de Public Mental Health Monitor, waarmee het lokaal zorgaanbod zich maximaal kan afstemmen op de zorgnoden.
10. Versterk onderwijs, onderzoek en innovatie: investeer in wetenschappelijk onderzoek voor geestelijke gezondheid en zorg voor voldoende opgeleide professionals en innovatieve behandelingen.
De SGGG benadrukt dat deze aanbevelingen vragen om een gezamenlijke inspanning van alle beleidsniveaus, instellingen en burgers om de geestelijke gezondheid van onze samenleving te waarborgen en te verbeteren. Last, but not least gaan ze gepaard met de nadrukkelijke vraag aan de overheden om met één stem te spreken.
Meer details over de aanbevelingen en het volledige memorandum vindt u hier.
Reacties
"Zolang er schaarste is, en dat is momenteel het geval, is het een logische keuze om jongeren voorrang te geven", zei Freya Van den Bossche (Vooruit) tijdens het debat achteraf. "Maar eigenlijk is het pijnlijk dat we vanuit schaarste moeten starten. Voor een kankerbehandeling zou het absurd zijn te kiezen tussen jongeren of ouderen."
Ook Jeremie Vaneeckhout (Groen) noemde het "waanzinnig" dat er een keuze moet gemaakt worden. Els Van Hoof (CD&V) erkende wel dat geestelijke gezondheidsproblemen vaak ontstaan op jonge leeftijd, en dat het daarom goed is om het accent op jongeren te leggen.
Voorts legt de SGGG de nadruk op preventie, eerstelijnszorg en vroege detectie van problemen. Voor Van Hoof moet preventie "absoluut" in het volgende regeerakkoord komen te staan. Vaneeckhout wou op vlak van preventie een prioriteit maken van projecten zoals Housing First, dat huisvesting biedt aan mensen met psychische moeilijkheden of een verslavingsproblematiek.
Kathleen Depoorter (N-VA) brak voorts een lans om de bevoegdheidsverdeling rond gezondheid volledig op Vlaams niveau te leggen. "Dan hoef je niet met negen mensen te overleggen, en kan je korter op de bal spelen", stelde Depoorter.
Het budget voor geestelijke gezondheidszorg moet ook stapsgewijs verhoogd worden tot 12 procent van het nationaal gezondheidsbudget, vindt de SGGG. In totaal stelt het memorandum tien aanbevelingen voor, die ook een oplossing moeten bieden voor de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg. "We moeten kijken naar de capaciteit vandaag, en die efficiënter organiseren", zei Robby De Caluwe (Open Vld).
