Volgens Nederlandse wetenschappers heeft long covid een lichamelijke oorzaak: de energiecentrales in spiercellen van patiënten functioneren ondermaats en hun spierweefsel sterft af. Hun onderzoeksresultaten werden donderdag gepubliceerd in vakblad Nature Communications.

Van alle patiënten met long covid kampt 70 procent met zogeheten postexertionele malaise (PEM): na soms de geringste fysieke of mentale inspanning zijn ze uitgeput, waarna hun klachten verergeren. Intensieve revalidatie werkt bij hen vaak averechts. Om de oorzaak van dit raadselachtige fenomeen te achterhalen zette infectieziektespecialist Michèle van Vugt een onderzoek op onder long-covidpatiënten, bericht De Morgen. Van Vugt is hoogleraar aan het Amsterdam UMC en voerde het onderzoek samen met de afdeling bewegingswetenschappen van de VU Amsterdam.

De onderzoekers lieten 25 longcovidpatiënten een kwartier lang zo hard mogelijk fietsen en namen voor en na de fietstest een stukje spierweefsel weg uit hun bovenbeen. Ze deden hetzelfde bij 21 mensen die na een corona-infectie waren hersteld.

Arts-onderzoeker Brent Appelman en bewegingswetenschapper Rob Wüst zagen het voor hun ogen gebeuren. De longcovidpatiënten kwamen nauwelijks vooruit en gingen door de test "compleet kopje onder", aldus Appelman. "Ze konden vaak niet meer op hun benen staan, waren niet meer aanspreekbaar. Daarna moesten ze dagen tot weken herstellen." Hun hart en longen bleken in orde, en ze waren ook niet bedlegerig, dus dat kon hun gebrekkige conditie en hun terugval niet verklaren.

Vergelijking van de biopten uit de twee groepen maakte duidelijk dat voor die extreme vermoeidheid een biologische oorzaak bestaat. Bij longcovidpatiënten is na inspanning de schade in het spierweefsel groter dan bij gezonde mensen. 

"We tonen aan dat skeletspierstructuur geassocieerd is met een lagere inspanningscapaciteit bij patiënten, en dat lokale en systemische metabole verstoringen, ernstige inspanningsgeïnduceerde myopathie en weefselinfiltratie van amyloïdbevattende afzettingen in skeletspieren van patiënten met long Covid verergeren na inductie van malaise na inspanning", luidt het.

Hun mitochondriën, de energiecentrales in de cellen, functioneren  veel minder goed. Dat verklaart waarom na een inspanning hun lichamelijke en cognitieve klachten verergeren, zegt Appelman. Mitochondriën zitten in alle cellen, ook in de hersenen, legt hij uit. "Als wij energieproblemen in de spieren zien, dan kunnen die zich ook elders voordoen." Bij spierschade ontstaan bovendien afbraakproducten die het lichaam geen goed doen.

Waarom long-covidpatiënten in hun cellen minder energie produceren, is nog onduidelijk.

Enzymen

Veel wetenschappers gaan ervan uit dat in het lichaam van long-covidpatiënten restjes virus zijn achtergebleven die het immuunsysteem aan de gang houden. Dat zou hun klachten verklaren. De wetenschappers van het Amsterdam UMC vonden daarvoor in de spieren geen aanwijzingen.

Appelman denkt dat een mogelijke oorzaak kan worden gevonden in een enzym dat in de cellen van longcovidpatiënten blijft doorrazen. In 2021 stelden de onderzoekers al vast dat bij overleden covidpatiënten het enzym IDO-2 de productie in gang zette van giftige stoffen die de cellen zo aantasten dat ze niet meer goed functioneren of afsterven. Afgelopen zomer publiceerde hij met zijn Amsterdamse collega's een onderzoek in the Lancet dat daarvoor aanwijzingen geeft. "Dat willen we verder uitzoeken."