Wie naar het tv-journaal kijkt, zou gaan denken dat mensen hoofdzakelijk wreed, zelfzuchtig, gewelddadig en onrechtvaardig zijn. Niets is minder waar, stellen huisarts Dirk Van Duppen en moleculair bioloog Jan Hoebeke in hun nieuwe boek ‘De supersamenwerker’. Recente gegevens uit verschillende domeinen van de wetenschap tonen aan dat de potentiële aanleg voor samenwerking en solidariteit bij de mens sterker is dan de potentiële aanleg voor egoïsme. Verfrissend en geruststellend.

Het begon met de ontdekking van de spiegelneuronen in de jaren 1990. Dat zijn hersencellen die pijn, verdriet of plezier bij anderen weerspiegelen in de eigen hersenen van een individu. Ze vormen een neurologische basis voor empathie. Deze ontdekking gaf aanleiding tot een omslag in het onderzoek naar relaties tussen mensen of dieren. Tot dan toe was er vooral aandacht voor hiërarchie, dominantie, agressie, competitie en machtsverhoudingen. Rond 1990 verschoof de focus naar samenwerking, helpgedrag, empathie, en altruïsme.

In de slipstream van de neurowetenschappen kwamen ook andere disciplines tot nieuwe inzichten. Zo heeft de experimentele psychologie de laatste jaren het bewijs geleverd van een sterk spontaan helpgedrag bij peuters zonder dat die daarvoor een beloning moeten krijgen. 

De neuro-economie, die economie en psychologie combineert, heeft dan weer uitgewezen dat mensen spontaan altruïstischer en tot meer samenwerking bereid zijn dan het beeld van de homo economicus ons vertelt. In de jager-verzamelaarssamenlevingen van tienduizenden jaren geleden en daarna in alle tijden en alle culturen beschikten mensen over een sterk gevoel voor rechtvaardigheid en solidariteit.

Niet te verwonderen, schrijven Dirk Van Duppen en Jan Hoebeke, dat die evolutionair ingeslepen sociale gevoelens mismatchen met de hebzuchtige concurrentie in een economisch stelsel dat de jacht op maximale winst als drijfveer heeft. Die mismatch en de daaruit voortvloeiende vervreemding en ongelijkheid maken mensen mentaal en fysiek ziek, zo blijkt uit hedendaags sociaalpsychologisch onderzoek.

De wetenschap duwt ons mensbeeld almaar meer in de sociale richting. Aan de hand van een hele reeks nieuwe inzichten hebben evolutionaire wetenschappers vandaag de mens uitgeroepen tot ‘de supersamenwerker’.

Warm onthaal

Het boek kan intussen rekenen op een hele reeks lovende commentaren van mensen die zelf schrijven of toonaangevend zijn op maatschappelijk vlak. “Eindelijk een boek dat op een wetenschappelijk onderbouwde wijze aantoont dat het wezen van de mens niet alleen egocentrisch, xenofoob of oorlogszuchtig is. Met een indrukwekkende bewijsvoering uit diverse wetenschappelijke disciplines (van neurobiologie tot sociologie) tonen de auteurs dat de mens ook fundamenteel samenhorig, verbonden en liefdevol is. […]”, schrijft psychiater Dirk De Wachter.

‘De supersamenwerker’, Dirk Van Duppen en Jan Hoebeke; isbn: 9789462670655 · 2016 · paperback (15 x 22,5 cm) - 344p. · prijs: € 20.00. Meer info via deze link. Bestellen kan hier. Het boek wordt voorgesteld op 2 oktober om 14u30 in CC De Rix (De Gryspeerstraat 86, 2100 Antwerpen- Deurne).