Hoe kan een psychiater die in zijn land van herkomst, België, veroordeeld is tot een gevangenisstraf wegens verkrachting, patiënten behandelen in een Frans privé-ziekenhuis? Verscheidene voormalige personeelsleden van het Sainte-Marie ziekenhuis in Le Puy-en-Velay, Haute-Loire, waar Dr. A.* werkt, stellen zich deze vraag. Onderzoeksjournalisten van Mediapart zochten de kwestie verder uit.

In 2006 werd Dr. A. in hoger beroep schuldig bevonden aan vier verkrachtingen en twee aanrandingen en veroordeeld tot veertig maanden gevangenisstraf, waarvan acht voorwaardelijk. Volgens het vonnis dat Mediapart raadpleegde, pleitte Dr. A. vrijwillige relaties en erkende hij eenvoudigweg "ernstige ethische fouten". De zaak deed destijds heel wat stof opwaaien in België.

Voor de Belgische onderzoekers beschreven de zes klagers een gelijkaardige modus operandi: omhelzingen, massages en vervolgens seksuele handelingen buiten hun wil om. Sommigen kwamen bij hem omdat ze al seksueel misbruikt waren, anderen vanwege incest. 

Dr. A., een specialist in hypnose en een mediapersoonlijkheid, heeft als forensisch expert meermaals samengewerkt met de Belgische politie in grote onderzoeken.

Na de veroordeling in eerste aanleg veroordeelde de Belgische Orde der Artsen dr. A. in 2005 tot een tijdelijk beroepsverbod van een jaar. 

In haar vonnis in eerste aanleg onderstreepte de rechtbank van Dendermonde dat "de beklaagde nog steeds niet beseft dat dergelijke getraumatiseerde patiënten, op het moment dat ze bij hem in therapie gaan, zich in een toestand van ernstige mentale instabiliteit, zwakte en grote kwetsbaarheid bevinden [...]. We kunnen vraagtekens zetten bij de bekwaamheid van de beklaagde als therapeut en bij zijn toekomst als therapeut".

In de Belgische pers verdedigde de vicevoorzitter van de Oost-Vlaamse raad  destijds het standpunt van de Orde door te verklaren dat Dr. A. zijn praktijk in België niet zou kunnen hervatten omdat "hij bijna geen patiënten meer zou hebben".

Onvoldoende Europese regelgeving
Dr. A. besloot in 2016 naar Frankrijk te verhuizen. Zijn veroordeling was geen obstakel. Om in Frankrijk te kunnen werken, moeten buitenlandse artsen zich inschrijven bij de Franse Orde. Artsen uit landen van de Europese Unie profiteren van eenvoudigere procedures.

Voor een EU-arts worden de uittreksels uit het strafregister opgevraagd en gecontroleerd", legt Dr. Alain Chapon, voorzitter van de departementale Orde van Haute-Loire, uit aan Mediapart.

De huidige directeur, Frédéric Delmas, was niet in functie toen de zorgprofessional in 2016 werd aangenomen. Maar hij houdt vol dat zijn voorganger "ervoor gezorgd heeft dat hij geen strafblad had en dat hij ingeschreven was bij de Orde. Er waren geen contra-indicaties voor de aanwerving".

Volgens de door Mediapart geïnterviewde bronnen werd de toenmalige directie mondeling, aan het einde van een vergadering, dus informeel, door collega's van dokter A. op de hoogte gebracht van het strafblad van dokter A.. De huidige directie van het ziekenhuis reageerde daar niet op. Zij verklaarde dat "in de acht jaar dat [Dr. A.] de geneeskunde in [hun] ziekenhuis uitoefent, er geen enkel incident van welke aard dan ook tegen hem is geregistreerd".

Kon de veroordeling uit het strafregister van de gezondheidswerker worden geschrapt? Volgens de geldende regels in België is dat mogelijk, hoewel het zelden lijkt voor te komen. Bij navraag legde het Belgische Ministerie van Justitie uit dat "aangezien een gevangenisstraf van veertig maanden een correctionele straf is, die niet automatisch kan worden uitgewist na drie jaar".

"Alleen gratie kan dergelijke straffen uit het strafregister verwijderen. Deze procedure is onderworpen aan strikte voorwaarden en is niet kosteloos.

Was dat het geval? Dr. A. weigerde die vragen te beantwoorden.

Het Europese waarschuwingssysteem
Op Europees niveau is er normaal gezien nog een andere waarborg. In 2013 versterkte een Europese richtlijn het systeem voor de uitwisseling van informatie tussen landen (IMI). Het gaat vooral om beroepsbeoefenaars in de gezondheidszorg en mensen met een beroepsverbod voor kinderen. 

Tot nu toe waren de gevolgen van disciplinaire sancties territoriaal: een arts die in Madrid is geschorst, wordt niet in Nederland geschorst als hij daarheen gaat," zegt Benoît Dejemeppe, de huidige voorzitter van de Belgische Orde der Artsen, aan Mediapart. "Terwijl we wachten tot dit probleem is opgelost, kan het waarschuwingssysteem van het IMI, dat we regelmatig gebruiken, worden gebruikt om de beroepsorganisaties in alle lidstaten te waarschuwen dat een bepaalde arts al zo lang niet meer in België mag werken."

Het initiatief is prijzenswaardig, maar de uitvoering ervan op Europees niveau is niet sluitend en al jaren zo lek als een zeef. 

* fictieve afkorting.