Het Vlaams Gewest en de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) gingen in de fout door pas in 2021 te communiceren over de PFOS-vervuiling in Zwijndrecht. Dat heeft de Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel beslist. Volgens de rechtbank hebben OVAM en het Vlaams Gewest zich niet gedragen zoals van een normaal zorgvuldige overheid mocht worden verwacht. Beide moeten nu een morele schadevergoeding van 1 euro betalen aan drie vzw's, Greenpeace Belgium, vzw Velt en vzw Bioforum.
"Bij het beoordelen van de fout van het Vlaamse Gewest en OVAM heeft de rechtbank er onder andere rekening mee gehouden dat ze minstens sinds oktober 2017 kennis hadden van het feit dat er PFOS-vervuiling aanwezig was in de bodem rond de 3M-fabriek en van twee rapporten van professor to xicologie Tytgat", zegt persrechter Geneviève Seressia. "Uit die rapporten bleek duidelijk dat er zeer ernstige aanwijzingen waren dat een concentratie PFOS van 100 microgram per kilogram droge stof (?g/kg ds) een negatief effect kon hebben op het leefmilieu, de gezondheid van mensen die er woonden en de veiligheid van land- en tuinbouwproducten die er werden geteeld."
Die effecten waren immers al bewezen en gedocumenteerd voor dieren en er waren geen elementen voorhanden die deden vermoeden dat het niet zo zou zijn voor de mens. Bovendien bleek uit de rapporten dat het eten van groenten uit tuinen, het buiten laten spelen van kinderen, het gebruik van putwater als drinkwater en voor het besproeien van groenten, en het eten van eieren van kippen uit zones met een concentratie PFOS van 100 ?g/kg ds op toxicologisch vlak afgeraden was.
"Verder waren er zeer ernstige aanwijzingen dat er zich niet alleen in de werfzone van het Oosterweelproject, maar ook in de woonzone in Zwijndrecht in de buurt van 3M-fabriek plekken bevonden waar de PFOS-concentratie 100 ?g/kg ds was overschreden", gaat de persmagistraat verder. "Op basis van die gegevens moesten het Vlaamse Gewest en OVAM weten dat er een reëel gezondheidsrisico was, evenals een reëel risico dat de tuin- en landbouwproducten uit de nog niet grondig onderzochte zone rond de 3M-fabriek niet veilig waren voor menselijke consumptie."
De rechtbank besluit dan ook dat het Vlaams Gewest en OVAM al in 2017 de bevolking hadden moeten inlichten over de vervuiling en de risico's. Door dat pas in 2021 te doen, nadat de PFOS-vervuiling in Zwijndrecht aandacht kreeg in de pers, en door dan pas een bodemonderzoek aan te vatten naar de vervuiling in de woonzone, hebben het Vlaamse Gewest en OVAM zich volgens de rechtbank niet gedragen zoals van een normaal zorgvuldige overheid in die omstandigheden mocht worden verwacht.
"De rechtbank oordeelde dat het trachten om 3M als vervuiler te laten betalen voor de sanering geen reden was om niet te communiceren naar het publiek en evenmin bijkomende bodem- of bloedonderzoeken te verrichten", klinkt het nog. "Ook dat het feit dat de minister van omgeving in 2017 geen voorstander was van communicatie, was volgens de rechtbank geen reden voor OVAM om het voorzorgsbeginsel en haar decretale verplichtingen op het vlak van milieu-informatie niet na te leven."
Drie vzw's, Greenpeace Belgium, vzw Velt en vzw Bioforum, hadden het Vlaams Gewest en OVAM voor de rechtbank gedaagd en krijgen nu een voorlopige morele schadevergoeding van 1 euro. De drie vzw's hadden ook BAM gedagvaard, maar ten aanzien van BAM heeft de rechtbank de eis van de vzw's afgewezen.
"De rechtbank was van oordeel dat niet kon worden geconcludeerd dat BAM bevoegd was om zelfstandig te communiceren over en onderzoek te voeren naar de vervuiling in de woonzone in Zwijndrecht", aldus nog de persmagistraat.
