Voor wie door het bos de bomen niet meer ziet, zette jurist Yente Reinenbergh (Domus Medica) alles op een rijtje voor twaalf situaties die zich geregeld voordoen in de artsenpraktijk, wat al dan niet gerechtvaardigde attesten betreft. Artikel 26 van de Code biedt ook hulp bij twijfers over waarheidsgetrouwheid, objectiviteit, voorzichtigheid en discretie.

De meest gangbare en logische situatie is dat u een medisch probleem vaststelt bij een leerling, vastgesteld op basis van objectieve elementen. Als de gezondheidstoestand van de patiënt hem belet om de lessen te volgen, schrijft u een attest met alle gebruikelijke gegevens en u identificeert de leerling wiens ongeschiktheid vastgesteld wordt. Ook  preciseert u de duur van de ongeschiktheid (begin- en einddatum van de afwezigheid). Het attest is altijd gedateerd op de dag van zijn opstelling en ondertekend. Idem dito voor een dergelijk attest na een teleconsultatie.

Iets ongebruikelijker is de situatie waarbij de leerling een medisch attest vraagt waaruit blijkt dat hij ziek was vóór de raadpleging. Een dergelijke attestering blijft uitzonderlijk (bijvoorbeeld bij onbereikbaarheid van de behandelend arts) en is enkel gebaseerd op medische gronden zoals hierboven beschreven.

Men verwart nogal eens het attest van aanwezigheid op een medische raadpleging met een medisch attest van ongeschiktheid, maar er is een duidelijk verschil, zoals de Orde onlangs nog onderstreepte. In het eerste geval is het document bedoeld om te bewijzen dat de patiënt aanwezig was op een raadpleging; in het tweede geval is het bedoeld om te verklaren dat de patiënt door zijn gezondheidstoestand niet in staat is om iets te doen (lessen volgen).

Valkuilen

• Afwezigheidsbewijs om een niet-medische reden
  Weiger altijd een medisch attest van schoolongeschiktheid af te leveren wanneer de medische situatie van de leerling dat niet rechtvaardigt. De Orde stelde een modelaffiche op voor de wachtkamer om de aandacht te vestigen op de zinloosheid van dergelijke attesten. Stel geen medisch attest van schoolongeschiktheid op voor een reden die niet valt binnen het medische domein (familievakantie, enz.). Opgelet hiermee, want als u valse attesten opmaakt, kan u aansprakelijk gesteld worden. Achter deze vraag kan een verborgen oorzaak voor schoolverzuim schuilen, en dan is het aangewezen om uw patiënt en zijn familie zo nodig te verwijzen door naar de schooldirectie, leerkrachten en opvoeders als het probleem binnen hun domein valt. Ook het CLB is een mogelijkheid. U moet de gezondheidsinformatie dan wel beperken tot de gegevens die de jongere of zijn vertegenwoordigers wensen mee te delen en die relevant zijn (beroepsgeheim).
• Een welwillendheidsattest is een vals attest
  Een welwillendheidsattest is een valse verklaring die de arts bewust opstelt, uit pure welwillendheid om de inschikkelijkheid van de bestemmeling van het document ten opzichte van zijn patiënt op te wekken. Attesten opmaken uit welwillendheid staat gelijk met opzettelijk valse attesten schrijven, wat kan leiden tot strafrechtelijke en disciplinaire vervolging.
• Opgelet bij dixit-attest
  Het dixit-attest is een document met de hoofding “dixit-attest” en waaruit duidelijk blijkt dat de arts zich ertoe beperkt weer te geven wat de patiënt hem zei over zijn gezondheid (en niet de medische vaststellingen die de arts zelf heeft gedaan). Het dixit-attest vermeldt uitdrukkelijk dat het attest uitsluitend is gebaseerd op de verklaringen van de betrokkene en niet op de eigen medische vaststellingen van de arts. Het dixit-attest heeft niet het karakter van een medisch attest en de gevolgen ervan worden overgelaten aan het hoofd van de instelling die het kan beschouwen als een rechtvaardiging. Een model hiervan vindt u terug op de site van de Orde. U mag nooit een dixit-attest opstellen om niet-medische redenen (vakantie, transportproblemen, enz.).
• Opstellen van geneeskundig getuigschrift door naaste verwant van de leerling
  De arts moet zijn onafhankelijkheid waarborgent. Familiebanden kunnen bij diegene voor wie het getuigschrift bestemd is twijfels oproepen over de objectiviteit en onpartijdigheid van de opsteller van het getuigschrift. De afgifte van een getuigschrift aan een naaste verwant moet vooral worden vermeden in situaties zoals langdurige ongeschiktheid, ongeschiktheid om afwezigheid bij een toets of examen te rechtvaardigen, bij conflicten met de school, in omstreden periodes zoals de vooravond van schoolvakanties, of met name als het getuigschrift een voorwaarde is om de terugbetaling van gemaakte kosten te verkrijgen. Elk getuigschrift, attest of verklaring moet uiteraard waarheidsgetrouw worden opgesteld. 
• De leerling heeft het ongeschiktheidsattest verloren en vraagt een duplicaat
  De arts geeft hem een duplicaat (op het document vermelden dat het om een duplicaat gaat), gedateerd op de opsteldatum, dat de datum waarop het originele document opgesteld werd preciseert.

Bij twijfel over de gegrondheid van een medisch getuigschrift dat een arts verstrekt om de afwezigheid van een leerling te rechtvaardigen, kan de CLB-arts van de school contact opnemen met zijn collega om verduidelijking te verkrijgen met inachtneming van het medisch geheim.

Het kan nodig zijn dat de school, of het CLB de behandelend arts contacteert om de echtheid van een attest dat twijfelachtig lijkt te verifiëren. Met respect voor deze aanpak, die deel uitmaakt van de uitoefening van de verantwoordelijkheden van de school, beperkt de arts zich ertoe de inhoud van het attest en of hij er de auteur van is al dan niet te bevestigen.

Met inachtneming van uw plicht tot terughoudendheid moet u aandacht hebben voor de bezorgdheid van het pedagogisch team.

De leerling en zijn vertegenwoordigers kunnen u als behandelend arts vragen medische informatie mee te delen aan de leden van het pedagogisch team. Het is beter dat u dit via de CLB-arts doet. Deze informatie is beperkt tot wat nodig en relevant is in de schoolcontext.

Tot slot: kom niet tussen in een conflict tussen een patiënt en de onderwijsinstelling.