Door de opkomst van een parasitaire platworm zal het risico op schistosomiase, een tropische infectieziekte, in de loop van de komende eeuw sterk stijgen. Dat heeft nieuw onderzoek van de KU Leuven aangetoond. Oorzaak is de klimaatverandering: daardoor kunnen zoetwaterslakken, die de parasiet overdragen, overleven in verschillende Zuid-Europese landen.

Schistosomiase is een tropische ziekte die veroorzaakt wordt door parasitaire platwormen, die worden overgedragen door zoetwaterslakken (onder andere Bulinus truncatus). Na malaria is het de meest voorkomende infectieziekte, met jaarlijks wereldwijd meer dan 200 miljoen besmettingen.

Mensen raken geïnfecteerd door het baden of zwemmen in besmette zoetwateren zoals rivieren, vijvers en meren. Typische symptomen van de ziekte zijn huiduitslag, bloedarmoede, hevige buikpijn en bloed in de urine of stoelgang, maar onbehandeld kan de ziekte ook leiden tot onvruchtbaarheid, blaaskanker, leverfibrose of groei- en leerachterstand bij jonge kinderen.

Door de klimaatverandering komen steeds meer tropische infectieziekten naar Europa. Zo komt schistosomiase al sinds 2013 voor op het Franse eiland Corsica en recenter ook in het Spaanse Almeria, maar over een eventuele verdere verspreiding tastte de wetenschap tot hiertoe nog in het duister.

Omdat de parasitaire platwormen die schistosomiase veroorzaken de zoetwaterslak nodig hebben als gastheer, onderzochten biologen van KU Leuven, het AfrikaMuseum en de Universiteit van Kopenhagen, de maximum- en minimumtemperaturen waarin deze kunnen overleven. "We stelden vast dat de slakken zich makkelijk kunnen aanpassen aan nieuwe omstandigheden", zegt onderzoeker Tim Maes (KU Leuven). "Daardoor kunnen ze makkelijk nieuwe gebieden, zoals Europa, koloniseren."

De data werden gecombineerd met modellen die het Europese klimaat in de komende eeuw voorspellen. Zo kon de toekomstige verspreiding van de slak ingeschat worden. Uit de analyse blijkt dat het klimaat in grote delen van Spanje, Portugal, Frankrijk, Italië en Griekenland in de loop van de komende eeuw geschikt zal zijn voor de zoetwaterslakken om te overleven.

"Eerder onderzoek toonde al aan dat de parasiet zelf in staat is om in een gematigd klimaat te overleven maar je hebt zowel de slak, parasiet als mens nodig om de infectiecirkel rond te maken", zegt Tine Huyse (KU Leuven en AfrikaMuseum). "Reizigers die de parasiet vanuit Afrika naar Europa brengen, vormen nu op zich geen probleem. Maar door de klimaatverandering zullen de drie elementen wel in het Europese klimaat kunnen gedijen en kan de infectie zich verder verspreiden."

De onderzoekers verwachten vooropig niet dat de slakken in België zullen kunnen overleven. "Maar terugkerende vakantiegangers zijn beter alert voor de symptomen", stelt Maes. "Ook voor huisartsen is het niet altijd evident om de link te leggen met schistosomiase als toeristen niet buiten Europa hebben gereisd, met alle gevolgen van dien", besluit Huyse.