Mensen met een ernstige psychiatrische aandoening die om ondraaglijk psychisch lijden aan euthanasie denken, kunnen terecht bij Reakiro in Leuven. Reakiro is een samenwerking tussen Broeders van Liefde, het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven en de initiatieven beschut wonen Walden en De Hulster.

Met respect voor hun keuze begeleidt Reakiro patiënten in hun zoektocht tussen leven en dood, tussen de ondraaglijkheid van hun lijden en de mogelijkheid tot hoop en ‘herstel’.

De organisaties sloegen de handen in elkaar omdat patiënten met specifieke eigenschappen en zorgnoden een specifiek aanbod behoeven. Met ervaringsdeskundigen, psychiaters, psychologen en ethici ontwikkelden ze een nieuw en uniek zorg- en opvangmodel op maat van deze patiënten. Dit leidde tot het innovatieve proefproject Reakiro, wereldwijd het eerste in zijn soort.

Perspectief en herstelondersteunende zorg

De basisgedachte van Reakiro is op zoek gaan naar alles wat een mens nog kan doen, ook als hij denkt dat er niets meer kan worden gedaan.

Luc Bemelmans, coördinator van Reakiro: “Reakiro integreert vier pijlers. De presentiebenadering stelt de kwaliteit voorop van het aanwezig zijn bij de ander, afgestemd op diens beleving, leefwereld en levensloop."

"De palliatieve benadering wil de principes van zorg bij het levenseinde vertalen naar de patiënt met een ernstige psychiatrische aandoening: de focus wordt verlegd van medisch ingrijpen naar comfort en levenskwaliteit in het hier en nu door een integrale benadering die therapeutische verbetenheid vermijdt."

"De existentiële dimensie gaat in op vragen over zingeving, zinloosheid en de betekenis van leven, lijden en sterven."

"De herstelaanpak, ten slotte, staat voor het (her)vinden van een persoonlijke balans: een betekenisvol leven uitbouwen ondanks een psychiatrische aandoening en de grote impact ervan. Perspectief bieden, empowerment geven en de focus leggen op sterktes en krachtbronnen zijn daarbij cruciaal. De reeds bestaande herstelwerkgroepen voor mensen met een euthanasievraag, die klinisch psychologe en ervaringsdeskundige Ann Callebert al enkele jaren op vrijwillige basis begeleidt, zullen in Reakiro geïntegreerd worden.”

Inloophuis

Reakiro is een inloophuis dat opvang en informatie aan patiënten en hun naasten biedt, maar ook groeps- en individuele begeleiding. Mensen die overwegen een euthanasieprocedure te starten, al hebben aangevat of reeds doorliepen kunnen bij Reakiro terecht. Ook mensen zonder euthanasievraag die worstelen met levenszinvragen of een aanhoudend verlangen naar de dood zijn welkom. Als de patiënt dat wenst, wordt ook zijn omgeving bij de begeleiding betrokken.

Het project staat open voor iedereen en wordt eerst opgestart in het netwerk Diletti: de regio Diest-Aarschot, Leuven, Tervuren en Tienen-Landen. Op termijn is de doelstelling het project in te bedden in verschillende netwerken geestelijke gezondheidszorg voor volwassenen.

Tweede levensadem

De Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie (VVP) pleit in haar uitgebreide advies over euthanasie voor een tweesporenbeleid. Niet elke persoon kiest na een afgeronde euthanasieprocedure voor de dood. Sommigen vinden een tweede levensadem.

Ann Callebert, psychologe en ervaringsdeskundige bij Reakiro: “Bij een euthanasieaanvraag zien wij steeds twee sporen. Enerzijds het verzoek tot euthanasie zelf en het traject van het levenseinde, anderzijds de existentiële zingevingsvragen waar de persoon mee worstelt en het traject van herstel. Reakiro beluistert beide sporen: opnieuw aanreiken van perspectief aan de patiënt en bieden van herstelondersteunende zorg én tegelijkertijd ook hbieden van erkenning voor de pijn, de beschadiging en de delen van het leven die men als verloren en hopeloos ervaart. Door ruimte te bieden aan het nadenken en spreken over leven en dood en over zingeving en zinverlies, kan het mogelijk herstel ten volle worden geëxploreerd. Reakiro gaat in alle openheid met deze mensen mee op weg in hun zoektocht tussen leven en dood. Reakiro is gericht op het leven en op herstel zonder de mogelijkheid van euthanasie uit te sluiten.”

Specifieke noden

Prof. dr. Joris Vandenberghe (UPC KU Leuven) is als psychiater verbonden aan Reakiro: “De doelgroep die Reakiro beoogt, kent doorgaans een lang behandeltraject in de geestelijke gezondheidszorg. De ggz is in volle hervorming, zodat de verdere zorg en behandeling anders loopt dan in het verleden. Ze is meer ingebed in de samenleving, heeft meer aandacht voor ervaringsdeskundigheid, voor sterktes en mogelijkheden van patiënten, voor empowerment van die patiënten en gemeenschappelijke besluitvorming die dwang maximaal vermijdt. Maar deze veranderende zorg komt nog onvoldoende tegemoet aan de specifieke noden van deze groep.”

Wie op Reakiro een beroep doet, kan daarnaast terugvallen op zijn of haar huisarts en liefst ook op een psycholoog en/of psychiater. Het aanbod van Reakiro staat niet op zichzelf, maar is aanvullend bij een lopende psychiatrische en/of psychotherapeutische begeleiding en een eventueel evaluatietraject van het euthanasieverzoek. De evaluatie van een euthanasieverzoek valt buiten de scoop van het samenwerkingsverband van Reakiro. Elk van de partners van Reakiro engageert zich buiten het project wel voor de verdere zorg en voor de evaluatie van het euthanasieverzoek van de eigen patiënten.

Wetenschappelijk onderbouwd

Alleen in de Benelux is euthanasie mogelijk omwille van ondraaglijk psychisch lijden door een medisch uitzichtloze psychiatrische aandoening. België en Nederland zijn pioniers op het vlak van onderzoek naar de zorgnoden en karakteristieken van mensen met een euthanasievraag. Reakiro zal ook wetenschappelijk onderzoek uitvoeren met steun van de KU Leuven om de groep mensen die op hen beroep doet in kaart te brengen en om het nieuwe zorg- en opvangmodel te toetsen en bij te sturen.