Ondanks de aanzienlijke financiering worstelt de Europese Unie met het verduidelijken van de werkelijke impact van de fondsen die zijn toegewezen aan de digitale transformatie van de gezondheidszorgsystemen van de lidstaten. Een recent verslag van de Europese Rekenkamer benadrukt een gebrek aan transparantie en coördinatie dat vooruitgang in de weg staat.

Tussen 2014 en 2027 heeft de Europese Unie meer dan 16 miljard euro vrijgemaakt om de digitale transformatie van de gezondheidszorg te ondersteunen, met name via het cohesiebeleid (2,4 miljard euro) en de herstel- en veerkrachtfaciliteit (13,6 miljard euro). Deze bedragen worden aangevuld met andere middelen uit specifieke programma's. Toch hebben sommige lidstaten moeite om deze middelen te mobiliseren.

“De Europese middelen voor de digitale overgang in de gezondheidszorg zijn verstrekt in het kader van verschillende programma's die door verschillende diensten van de Europese Commissie worden beheerd en waarvoor verschillende regels en beheersmethoden gelden”, aldus Joëlle Elvinger, het lid van de Rekenkamer dat verantwoordelijk is voor de controle. “Dit heeft voor sommige lidstaten problemen veroorzaakt: in de eerste plaats bij het bepalen van de beschikbare middelen en vervolgens bij het aanvragen van financiering.”

Een gebrek aan algemeen toezicht
Hoewel er concrete initiatieven zijn gelanceerd in landen als Spanje, Malta en Polen, constateren de controleurs een zorgwekkend gebrek aan overzicht. Noch de Europese Commissie, noch de meeste lidstaten hebben een precieze inventarisatie van de middelen die daadwerkelijk worden gebruikt voor de digitale transitie van de gezondheidszorg.

Dit gebrek aan transparantie heeft ook gevolgen voor de monitoringindicatoren. De eGovernment Benchmark en de onlangs geïntroduceerde eHealth indicator beoordelen vergelijkbare aspecten van de digitale transformatie, zoals toegang tot elektronische medische dossiers. Maar hun verschillende methodologieën beperken hun doeltreffendheid. Voor de Rekenkamer moet de Commissie tegen 2026 nauwkeurigere en consistentere gegevens verstrekken om de vooruitgang beter te kunnen beoordelen.

Doeltreffende maar beperkte projecten
In de gecontroleerde landen hebben de door de EU gefinancierde projecten niettemin bijgedragen tot enkele interessante vorderingen. De controleurs constateerden dat de gecontroleerde projecten in de geselecteerde landen (Spanje, Malta en Polen) inderdaad bijdroegen aan de digitale transformatie van de gezondheidszorg. Zo was er een project gericht op het verbeteren van monitoring van chronische ziekten op afstand, terwijl een ander project steun verleende aan de oprichting van een nationaal e-gezondheidsplatform, de digitale omschakeling van ziekenhuizen en hun aansluiting op het nationale platform. Deze initiatieven laten zien dat Europese financiering, mits goed gebruikt, gezondheidszorgsystemen kan transformeren. Maar deze voorbeelden blijven geïsoleerd, gehinderd door beperkte administratieve capaciteit en moeilijkheden bij het verkrijgen van nationale medefinanciering.

Politieke ambitie gehinderd door complexiteit
Al meer dan 20 jaar stimuleert de Europese Unie digitale gezondheid, voornamelijk door middel van niet-bindende aanbevelingen. De covid-19-crisis heeft de uitvoering van strengere maatregelen versneld en de urgentie van digitale transformatie versterkt. Administratieve obstakels en een gebrek aan coördinatie staan echter de verwezenlijking van de doelstellingen van het “Actieprogramma voor het digitale decennium 2030” in de weg.

Hoge verwachtingen bij de burgers
Volgens een Eurobarometer-enquête uit 2023 verwacht 76% van de burgers dat digitale technologieën een beslissende invloed zullen hebben op hun vermogen om tegen 2030 toegang te krijgen tot gezondheidsdiensten (bv. telegeneeskunde en artificiële intelligentie voor diagnose), ook in EU-landen waar ze niet wonen. Bovendien vindt 88% van de respondenten van een openbare enquête van de Europese Commissie het essentieel om elektronisch toegang te hebben tot hun gezondheidsgegevens.

Speciaal verslag nr. 25/2024 “Digitale overgang in de gezondheidszorg - EU-steun over het algemeen doeltreffend, maar lidstaten worstelen met het gebruik van middelen” is beschikbaar op de website van de Rekenkamer. Het is een vervolg op het Speciaal verslag over EU-maatregelen op het gebied van grensoverschrijdende gezondheidszorg, dat de Rekenkamer in 2019 publiceerde en waarin werd geconcludeerd dat de Europese burgers beter waren geïnformeerd over grensoverschrijdende gezondheidszorg, maar dat de toegang tot deze informatie voor sommigen moeilijk bleef.