De strijd tegen onverantwoord gebruik van antibiotica bij mens en dier moet gezamenlijk worden gevoerd, bepleit het KCE in zijn nieuwste rapport waarbij vooral huisartsen en de veeteelt een tandje moeten bijsteken. De CM stelt vast dat een duurdere antibioticaprijs geen verband houdt met de consumptie en vraagt boetes voor veelvoorschrijvers antibiotica.

In ons land blijft het antibioticagebruik in de ambulante sector (met vooral de huisartsen als voorschrijvers), in de woonzorgcentra en in de veeteelt hoger dan het Europese gemiddelde, aldus het Kenniscentrum, dat 21 aanbevelingen formuleert.

Het KCE pleit onder andere voor een ‘One Health’ actieplan tegen antimicrobiële resistentie, waarbij zowel de menselijke als de diergeneeskundige sector actief betrokken worden. Het huidige rapport werd alvast uitgewerkt in nauw overleg met deze beide sectoren.

33.000 sterfgevallen per jaar in EU, 533 in België

Volgens de Oeso zal de steeds toenemende antibioticaresistentie tussen 2015 en 2050 in de EU gemiddeld 33.000 overlijdens per jaar veroorzaken, waarvan 533 in België. Ook het aantal bijkomende ziekenhuisdagen en de zorgkosten zal er enorm door stijgen. Vermits de gezondheid van mens, dier en milieu met elkaar verweven zijn, is een sectoroverschrijdende 'One Health' aanpak daarbij noodzakelijk.

Als reactie op het hoge antibioticagebruik werd in 1999 de Belgische Commissie voor de  Coördinatie van het Antibioticabeleid (BAPCOC) opgericht, met soms een gunstig effect op antibioticagebruik. De laatste jaren boekt de humane sector echter geen verdere vooruitgang meer en daalt het gebruik dus niet meer.

Aandachtspunt huisartsen, ziekenhuizen doen het beter

In 2017 stond België op de 9e plaats van de grootste voorschrijvers in de ambulante zorg in Europa (zie figuur 1). Vooral huisartsen, op grote afstand gevolgd door tandartsen en dermatologen, schrijven veel antibiotica voor, stelt het KCE vast. Ook de ouderen in de Belgische WZC’s nemen meer antibiotica dan die in de rest van Europa. Voor de ziekenhuissector doet ons land het beter, en blijft het net onder het Europese gemiddelde.

En ook in de veterinaire sector is nog ruimte voor verbetering: in 2016 verkochten de Belgische dierenartsen meer dan het Europees gemiddelde aan antibiotica.

Figuur 1 – Gebruik van antibiotica in de (humane) ambulante sector in Europa, 2017

*: Gegevens voor Cyprus en Roemenië bevatten ook het gebruik in de ziekenhuissector

Bron: European Centre for Disease Prevention and Control, ESAC-Net interactieve website, 2019

Redenen

Vanwaar dit hoge gebruik? Op het individuele niveau van de (dieren)arts stipt het KCE aan:

• tijdsdruk,
• onzekerheid,
• druk van de patiënt/eigenaar van het dier.

In de ziekenhuizen – met het grootste resistentierisico - zijn antibioticabeleidsgroepen verplicht. Die krijgen echter vaak onvoldoende steun waardoor hun impact beperkt is. In de landbouwsector is het hoge antibioticagebruik onder meer het gevolg van de industrialisering van de veeteelt. Ziekte betekent immers economisch verlies voor een veehouder. Het KCE pleit er ook voor dat de sectoren volksgezondheid, diergeneeskunde en milieu samen een beleid tegen antimicrobiële resistentie voeren.

Nationaal ‘One Health’ actieplan

Een belangrijke aanbeveling van het KCE is een ‘One Health’ actieplan tegen antimicrobiële resistentie. Met alle relevante actoren hierbij betrokken. Andere aanbevelingen slaan bijvoorbeeld op de versterking van het ‘antibiotic stewardship’ in de ziekenhuizen en het ontwikkelen ervan in de ambulante sector en de woonzorgcentra. Daarnaast moeten de apothekers (in de ambulante sector) het exact benodigde en voorgeschreven aantal antibioticatabletten kunnen afleveren. Zo blijven er na de voorgeschreven kuur geen tabletten meer over, en wordt de kans op latere zelfmedicatie of milieuverontreiniging kleiner.

Verder is de adviserende rol van dierenartsen in de veeteelt aan versterking toe, en moet er meer oog komen voor dierenwelzijn en bioveiligheid. Ook het antibioticagebruik bij huisdieren verdient meer aandacht: voorlopig zijn er weinig gegevens, terwijl we weten dat ook zij resistente bacteriën kunnen overdragen op hun eigenaars, en omgekeerd.

De CM stelt intussen vast dat een duurdere antibioticaprijs geen effect heeft op de (over)consumptie.

Uit internationale literatuur en Belgische ervaring blijkt dat opleidingen, richtlijnen en bezorgdheid over toenemende resistentie weinig invloed hebben op voorschrijfgedrag. "Om te slagen zijn er structurele maatregelen nodig", luidt het.

De CM is daarom voorstander van financiële verantwoordelijkheid van artsen. "Wie veel voorschrijft voor onterechte indicaties, zou een deel van de uitgaven zelf moeten betalen."

Lees ook: antibioticaresistentie-eist-elk-jaar-530-doden-in-belgie-oproep-tot-actie-hans-hellinckx.html

Lees ook: maggie-de-block-antibioticagebruik-gedaald-voor-het-eerst-en-ook-ziekenfondsen-moeten-rol-spelen