Wie het Belgisch gezondheidsbeleid van nabij volgt, kan zich niet van de indruk ontdoen dat er een kenterpunt bereikt is in hoe artsen tegen de overheid aankijken. Sinds Frank Vandenbroucke opnieuw is aangetreden als minister van Volksgezondheid gaan we van het ene conflict naar het andere. Ergens onderweg is het bij de brede basis van artsen beginnen dagen dat Vandenbroucke hen ostentatief wantrouwt en zelfs geen poging meer doet om dat te verbergen.

Hoe is het zo ver gekomen? Laten we afspreken dat we abstractie maken van Frank Vandenbrouckes eerste doortocht op het departement Sociale Zaken in de regering Verhofstadt I. We focussen hier op de Vandenbroucke die in oktober 2020 zijn comeback maakte als minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken en vicepremier in de regering De Croo en begin februari 2025 zijn mandaat verlengd zag in de nieuwe regering De Wever.

We zijn nog maar enkele maanden na zijn herbenoeming, maar Vandenbroucke lijkt zich nu al anders te profileren dan in de regering De Croo. Uiteraard waren de ingrediënten voor zijn beleid al aanwezig in de periode 2020-2025: van het verketteren van het prestatiemodel tot de doelbewuste uitholling van het takenpakket van de arts. Maar sinds februari is de toon verhard.

Vandenbroucke, zo horen we, gaat nu veel driester te werk. Is het omdat hij niet meer herverkozen moet raken en politiek niets meer te verliezen heeft? Is het omdat hij van zijn coalitiepartners de vrije baan heeft en ongehinderd zijn wil kan opleggen? Hoe dan ook, sinds het aantreden van de regering De Wever is het alsof er helemaal geen rem meer staat op de autoritaire neigingen van Vandenbroucke.

Point of no return
Intussen gaan we van het ene conflict naar het andere. De schrapping van de teleconsultaties kwam al ongemeen hard binnen. Je voelde dat er iets fundamenteels gebroken was. Maar met het meldpunt waar werkgevers artsen kunnen aangeven die te veel ziekteattesten schrijven, is pas echt een point of no return bereikt. Ook al houdt Vandenbroucke vol dat het niet om een kliklijn gaat, het kwaad is geschied. Voor huisartsen is dit meldpunt een slag in het gezicht. Ze worden niet langer gezien als medische experten, maar als poortwachters van de arbeidsmarkt, en meteen ook als potentiële fraudeurs.

In plaats van vertrouwen in hun oordeel, krijgen ze controlemechanismen en worden ze bedreigd met sancties. Wie “te vaak” ziekteattesten uitschrijft, riskeert boetes. De context van de patiënt? De complexiteit van burn-out, chronische pijn of mentale gezondheidsproblemen? Die nuance verdwijnt in de spreadsheetlogica van het beleid.

Het is een technocratische logica die de menselijke dimensie uit de zorg haalt. Alles wordt gemeten, gewogen en indien nodig: gecorrigeerd. Dat klinkt efficiënt, maar in de praktijk leidt het tot burn-out bij zorgverleners, bureaucratische overlast en een afbrokkelend vertrouwen tussen arts en patiënt. En vooral: een gezondheidszorg waarin niemand zich nog echt erkend voelt: de arts niet, en de patiënt nog minder.

Eén grote verliezer
Het besef dat onder Vandenbroucke het wantrouwen in artsen een fundament van het gezondheidsbeleid is geworden, dringt voor het eerst door bij duizenden welwillende en modale huisartsen en artsen-specialisten die nooit een voet in de Wetstraat zetten. Vandenbroucke doet overigens geen enkele poging meer om zijn wantrouwen te verbergen.

Aan de basis van dit alles ligt een cynisch mensbeeld dat diep verweven zit in het beleid, en dat op termijn ons zorgsysteem uitholt. Als Vandenbroucke artsen blijft benaderen als een risico dat gemanaged moet worden, dan dreigt een vicieuze cirkel van defensieve geneeskunde, controlezucht en demotivatie. Met uiteindelijk één grote verliezer: de patiënt.