Een veelbelovende kankertherapie, waaraan het nucleair onderzoekscentrum SCK CEN in Mol meewerkt, hangt af van ElektroKhimPribor (EKP), het belangrijkste Russische kernwapenbedrijf en dochter van het Russische staatsbedrijf Rosatom. Dat blijkt zaterdag uit een onderzoek van De Tijd, de Zweedse krant Expressen en het Nederlandse NOS/Nieuwsuur.
EKP werd al in de jaren vijftig gebruikt voor de opslag van atoomwapens. Het Russische staatspersagentschap TASS bevestigde dit jaar nog dat EKP als dochter van Rosatom kernwapenmunitie aanlevert voor Russische strijdkrachten. Toch bleven er bij het Russische kernwapenbedrijf na de Russische inval in Oekraïne bestellingen binnenkomen uit onder meer Nederland, Duitsland en Zweden, schetst De Tijd.
Uit de gegevens die de media in hun onderzoek verzamelden, blijkt dat het Nederlandse bedrijf TerThera van mei 2022 tot maart 2023 voor meer dan 30 miljoen euro aankocht bij EKP. Het ging om "stabiele isotopen voor medische en laboratoriumdoeleinden". Meer specifiek is het isotoop ytterbium-176 via het Nederlandse bedrijf geleverd aan Europese farmabedrijven voor een bestaande therapie tegen prostaatkanker (met lutetium-177), waarmee ook patiënten in Belgische ziekenhuizen worden behandeld.
TerThera sloot in juni nog een samenwerkingsakkoord met SCK CEN om een veelbelovende doelgerichte kankertherapie met terbium-161 te ontwikkelen. De grondstof die nodig is voor die behandeling, gadolinium-160, is volgens het Nederlandse bedrijf enkel bij EKP te koop. TerThera kocht de grondstof aan voor de Russische inval in Oekraïne, maar als de voorraad uitgeput is, moet het bedrijf opnieuw aankloppen bij EKP.
Het SCK CEN in Mol heeft na de Russische inval in Oekraïne alle banden met Rusland doorgeknipt, stipt De Tijd aan. "Maar voor zover we weten is Rusland de enige bron voor deze isotopen", zegt SCK-directeur-generaal Peter Baeten in de krant. "Ik ben er absoluut van overtuigd dat we van die afhankelijkheid van Rusland af moeten. Veel landen denken na over de veiligheid van hun voorraden, maar het duurt minimaal drie jaar voordat je daarvoor een gebouw met zo'n werkende installatie klaar hebt."
Baeten hoopt dat het voorraadprobleem opgelost geraakt zodra de kankertherapie op grote schaal kan worden toegepast. "Het is niet de bedoeling dat het SCK CEN dit materiaal gaat aankopen in Rusland, en zeker nu niet", zegt hij. Maar hij benadrukt dat de techniek die het SCK CEN in huis heeft juist meer autonomie garandeert. Bij het afscheiden van het nodige isotoop (terbium-161) wordt de zeldzame grondstof (gadolinium-160) dankzij die techniek zo veel mogelijk bewaard om ze opnieuw te gebruiken.
