De Metaforum-werkgroep van de KU Leuven stelde haar visietekst voor over de gezondheids- en zorgberoepen van de toekomst. Over het lijvige document van deze interdisciplinaire denktank werd bij die gelegenheid stevig gereflecteerd met allerlei experts en een - hoofdzakelijk - studentenpubliek. Eén van de thema's: teamwork en (juridische) verantwoordelijkheid.
De vraag naar hyperspecialisatie maakt dat mensen steeds meer weten over steeds minder. Hoewel dit het gewenste resultaat voor bepaalde gespecialiseerde problemen kan verbeteren, heeft het geleid tot balkanisering van de gezondheidszorg, waardoor er steeds minder mensen zijn om voor de persoon als geheel te zorgen, laat staan voor dat individu in een groep of gemeenschap.
Huisartsen nemen deze rol op zich, maar met de vergrijzing van de bevolking en de daaruit voortvloeiende multimorbiditeit en multipathologie is dit een grote uitdaging geworden. Aangezien geen enkel individu alle vereiste kennis en ervaring zal kunnen hebben om deze complexe en ingewikkelde problemen aan te pakken, kan alleen teamwerk hier een oplossing bieden.
Norm in de toekomst
Teamwork en interdisciplinair samenwerken worden meer en meer gepromoot in de zorg. Werken in een team en gezamenlijke beslissingen nemen, samen met het individu/de patiënt, wordt gezien als de norm in de toekomst. Promoten van teamwerk heeft overigens weinig zin tenzij de verloning van handelingen door individuele aanbieders geleidelijk wordt vervangen door een financieringsschema dat het team beloont. Dat is lang geen sinecure.
Bovendien zal de juridische verantwoordelijkheid niet langer bij de individuele zorgverlener liggen, maar bij het team of bij het systeem. Dat vereist een verschuiving in de interne mechanismen van dergelijke teams, waar vertrouwen en samenwerking centraal moeten staan, zonder afgunst en concurrentie. Aangezien mensen in een dergelijk systeem laks zouden kunnen worden, zal een voortdurende kwaliteitsbeoordeling van de resultaten essentieel zijn.
De nadruk op teamwerk kan dus leiden tot een verplaatsing van de juridische verantwoordelijkheid van de individuele zorgverleners naar het team. Daarbij zijn ook niet-zorgwerkers betrokken. Moet je nog aansprakelijkheid leggen op het individu of eerder op het team in zijn geheel en de organisatie die dat team aanstuurt?
Een vraag die gefundenes Fressen was voor Prof. gezondheidsrecht Stefaan Callens (foto) die ook betrokken was bij het visiedocument. "We evolueren almaar meer naar centrale aansprakelijkheid," wist hij. "Dat levert inderdaad problemen op de werkvloer op. Vaak werken we in de gezondheidszorg immers met teams die eerder een losse, informele structuur hebben. Het is niet evident om dan de aansprakelijkheid af te bakenen. Werken die teams in een ziekenhuiscontext, dan kunnen ziekenhuizen wel aansprakelijk worden gesteld bij fouten vermits die een rechtspersoonlijkheid hebben."
Aansprakelijkheidskwestie teams nu al aanpakken
Meteen waarschuwde Margot Cloet (CEO Zorgnet-Icuro) voor mogelijke gevolgen als teams zich hierdoor geremd zouden voelen. "Naast aansprakelijkheid bestaat er ook nog zoiets als verantwoordelijkheid. Opgelet dus dat de aansprakelijkheidsproblematiek geen hindernis vormt en dat men nog verantwoordelijkheid durft te nemen."
Vanuit het publiek reageerde ook Stefan Hanson (Verbond der Vlaamse Tandartrsen) die meteen naar de kern van de zaak ging: "Hoe definieer je een team?", vroeg hij zich af. "Dat is een gemiste kans in de Kwaliteitswet die enkel van toepassing is op de zorgverleners, niet op de organisatie erachter of op het bredere concept van teams."
Professor Callens gaf toe dat we aan dat punt snel aandacht zullen moeten besteden. En hij blikte vooruit net zoals het visiedocument, dat probeert om te anticiperen op de gezondheidszorg van 2040: "Willen we onze visie tegen 2040 realiseren, dan moeten we deze aansprakelijkheidskwestie voor teams nu al aanpakken. Aan de sector zelf om in te vullen wat we precies onder een 'zorgvuldig team' moeten verstaan."
Prof. Kris Vanhaecht (kwaliteit en patiëntveiligheid) liet een ballonnetje op in de richting van de IT-mogelijkheden om verantwoordelijkheden af te bakenen: "We zullen in de toekomst precies kunnen opvolgen wie welke taak vervulde via ondersteuning met informatietechnologie. Die technologie mag uiteraard niet alleen dienen om mensen negatief te beoordelen."
Iets waar ook professor emeritus en IT-expert Frank Rademakers voor waarschuwde: "De hamvraag is of we meer controle nodig hebben in dat verband. Ik vrees dat we fout bezig zijn als we IT zullen inzetten voor dat soort controles."
> Kijken in de toekomst (2): een basecamp gezondheidszorg als 'Zwitsers leger'
