In het kader van het Belgische EU-voorzitterschap organiseert Vlaanderen donderdag en vrijdag een tweedaags internationaal congres over PFAS in Antwerpen. Volgens minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) "moet de PFAS-tanker gekeerd worden".

Sprekers en gasten uit verschillende landen komen op het event samen om na te denken over een actieplan rond de 'forever chemicals'. Er zijn onder andere sessies over het principe van 'de vervuiler betaalt', de uitdagingen van emissiecontroles, algemene gezondheid en drinkwater. Concreet focust men op de systematische aanpak van PFAS-vervuiling, waarin Vlaanderen graag een voortrekkersrol wil spelen. 

"Laat ons beginnen met de olifant in de kamer", zegt Aurel Ciobanu-Dordea van het Europese Directoraat-Generaal Omgeving. "De revisie van de REACH-regulatie werd uitgesteld en zal pas voor een volgende Europese Commissie zijn om te bekijken in 2025." REACH staat voor Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals. 

"Maar dat uitstel hoeft verdere beperkingen van PFAS niet in de weg te staan", gaat Ciobanu-Dordea verder. "Het grote thema van de volgende jaren wordt het identificeren van welke alternatieven technologisch en economisch haalbaar zijn voor PFAS. We moeten vooral de publieke opinie en de politici bewust maken dat alternatieven wel degelijk mogelijk zijn. Dit is een strijd van narratieven en innovatie." 

Met die stelling zijn veel industriële spelers het niet eens. Zeker grote Duitse en Amerikaanse bedrijven wijzen erop dat PFAS helaas nog nodig zijn voor tal van toepassingen. Denk daarbij aan medische toepassingen of materiaal dat we nodig hebben om de energietransitie tot een goed einde te brengen.  

Grote chemiedbedrijven zoals Chemours stellen dat sommige fluorpolymeren geen grote zorgen hoeven te baren voor onze gezondheid. "Als je alles zou verbieden, kan je de afdeling intensieve zorg in een ziekenhuis meteen opdoeken", klinkt het. "De mensen willen snel alternatieven voor PFAS, maar het moet technologisch haalbaar zijn. De discussie de komende jaren zal zich dus toespitsen op welke PFAS essentieel zijn en welke niet."

De bezoekers van het congres zullen ook een uitstap doen naar de vervuilde site rond 3M in Zwijndrecht. Actiegroepen wijzen erop dat er nog veel werk is om te voorkomen dat een dergelijk schandaal opnieuw kan gebeuren in Vlaanderen. Burgercollectief Grondrecht en milieuorganisatie Greenpeace spreken van een "doofpotoperatie bedoeld om de werken van de Oosterweelverbinding veilig te stellen". 

"Dat omwonenden een wettelijke en veilige aanpak van zware vervuiling in hun leefomgeving bij de rechter moeten afdwingen, blijft hallucinant", schreven Grondrecht en Greenpeace recent. Zij willen dat de gebruikte werkwijze van Oosterweel-bouwheer Lantis onwettig wordt verklaard. Grondrecht klaagt ook het gebrek aan communicatie aan vanuit 3M met de lokale bewoners. 

Ondertussen zit PFAS in alles en iedereen. De schadelijke gevolgen voor de gezondheid lijken algemeen aanvaard. "De manier waarop we met dit probleem omgaan, begint vruchten af te werpen", klinkt het op het kabinet Demir. De politiek lijkt het dus eens dat PFAS moet worden uitgefaseerd tenzij ze bewezen essentieel zijn voor de maatschappij. De boodschap naar de industrie is duidelijk: het moet anders.