Zowel de politiek als de zorgsector in Nederland vraagt meer aandacht voor intimiteit en seksualiteit bij ouderen die in een verpleeghuis – de Nederlandse tegenhanger van het woonzorgcentrum – worden opgenomen. Een niet-ingevulde behoefte, aldus de gesprekspartners. 

Vorige week bracht D66-kamerlid Vera Bergkamp het onderwerp in het Nederlandse parlement ter sprake. “Men gaat er vaak zondermeer van uit dat de behoefte aan intimiteit en seksualiteit stopt als mensen in een verpleeghuis gaan wonen”, zegt Vera Bergkamp. “Uit onderzoek blijkt het tegendeel.” Binnen de Nederlandse regering is een plan uitgewerkt voor de bevordering van de levenskwaliteit in verpleeghuizen, maar intimiteit en seksualiteit komen er niet in aan bod.

De infrastructuur en organisatie van verpleeghuizen zijn overigens niet aan deze behoefte aangepast: eenpersoonsbedden, deuren die niet op slot kunnen, personeel dat onaangekondigd af en aan loopt. “Nochtans kunnen daar afspraken over gemaakt worden, zodat ouderen toegang hebben tot de nodige intimiteit”, weet Vera Bergkamp. “Sommige verpleeghuizen hebben dat intussen in hun zorgplan opgenomen. Er zijn zelfs verpleeghuizen waar men op verzoek een sekswerker inhuurt.”

Ingrid van Kempen, psycholoog en seksuoloog actief bij BrabantZorg, wijst erop dat ouderen van de huidige generatie niet spontaan over hun seksualiteit praten. Seksualiteit in het verpleeghuis komt pas ter sprake als er grensoverschrijdend gedrag optreedt.

Bij BrabantZorg loopt een pilootproject om het personeel van het verpleeghuis voor te bereiden op een doeltreffende omkadering van de vraag naar intimiteit en seksualiteit bij de bewoners. Drie stappen zijn hier relevant: bewustmaking, informatie rond de seksualiteit van ouderen en het aanleren van vaardigheden om er met de bewoners over te communiceren.

Vlaanderen alert

Het thema van seksualiteitsbeleving in woonzorgcentra wordt ook in België opgepikt, zo horen we bij Zorgnet-Icuro. De koepel heeft hierover einde 2015 een ethisch advies uitgevaardigd.

Volgend citaat daaruit bevestigt dat de Nederlandse bezorgdheid gegrond is: “De nood aan intimiteit en seksuele expressie verschilt van persoon tot persoon. Heel wat ouderen die in een zorgvoorziening verblijven, koesteren seksuele gevoelens die zij al dan niet tot uitdrukking willen brengen.”

De tekst wijst erop dat niet alleen het gebrek aan privacy een hinderpaal kan zijn, maar ook de negatieve houding van de kant van de zorgverleners en de naasten. Het ethisch advies waarschuwt verder tegen het meedelen van informatie over de seksualiteit van de oudere aan zijn kinderen, zelfs als zij daarnaar vragen vanuit een gevoel van betrokkenheid. “Naar aanleiding van ons advies hebben de woonzorgcentra actie ondernomen”, zegt Yvonne Denier van Zorgnet-Icuro. “Er lopen nu navormingstrajecten in verband met seksualiteit bij bewoners van woonzorgcentra.”