Toen enkele ouders een paar jaar geleden weigerden hun kind te laten vaccineren tegen polio, richtte voormalig minister Onkelinx zich met onder andere ethische vragen tot de Hoge Gezondheidsraad. Kan de overheid de bevolking ethisch een vaccinatie opleggen? En is het ethisch verantwoord vanuit de bevolking een vaccin te weigeren?

Het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek formuleerde een advies. Hier enkel de conclusie in een notendop. Centraal in beschouwingen over verplichting en weigering van vaccinatie staat het besef dat een persoon met vaccinatie niet alleen zichzelf beschermt. Wie niet gevaccineerd is, kan een schakel zijn in de overdracht van de kiem. Dat geeft de overheid een mandaat om vaccinatie op te nemen in het gezondheidsbeleid. 

Twee andere overwegingen verdienen aandacht. Enerzijds het besef dat een vaccin bijwerkingen kan veroorzaken. Anderzijds het feit dat een niet-gevaccineerde persoon niet noodzakelijk geïnfecteerd en ziek zal worden.

Verplichting moet zorgvuldig overwogen worden

Rond verplichting bij vaccinatie heeft onderzoek een aantal relevante vaststellingen gedaan. Zo blijkt dat de couverture voor vrijwillige vaccinaties in ons land zeer hoog is en niet drastisch lager dan voor verplichte vaccinatie. Bovendien kan verplichting bij de bevolking net wantrouwen of een opstandige houding tegenover het vaccin oproepen.

Van de kant van de wetgever stelt men vast dat er geen systematisch kader bestaat om schadeclaims op te nemen en te beoordelen. De aanklager zal zelf naar de rechtbank moeten stappen om zijn schade te omschrijven, in een lange procedure waarvan de uitkomst moeilijk voorspelbaar is. Daarom beveelt het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek aan dat er een specifiek kader zou worden georganiseerd.

Ten slotte betekent verplichting van vaccinatie dat er controle moet zijn op het naleven van de wetgeving én dat er een sanctie moet worden voorzien bij overtreding, anders maakt de wetgever zich niet geloofwaardig. Het vastleggen van zo’n sanctie is een delicate opdracht. Het kan bijvoorbeeld inhouden dat men een niet-gevaccineerd kind niet langer toelaat tot een kinderdagverblijf, waardoor het kind gemarginaliseerd raakt en, bovenop het verhoogde infectierisico, nog verdere schade lijdt.

De leden van het Raadgevend Comité menen dat de overheid wel degelijk een verplichting tot vaccinatie zou kunnen opleggen als er hiervoor ernstige redenen zijn. Bijvoorbeeld: een achteruitgang van de dekkingsgraad door vrijwillige vaccinatie in bepaalde subgroepen van de bevolking, of reële aanduidingen voor een ernstige epidemie.

Meer details op de site van de Hoge Gezondheidsraad.