De Universitaire Kinder- en Jeugdpsychiatrie Antwerpen (UKJA) van Ziekenhuis aan de Stroom (ZAS) neemt het eerste deel van een nieuwbouw in gebruik voor jongeren met acute en complexe psychische problemen. Het gaat om leefruimtes en slaapkamers voor 4 leefgroepen van in totaal 32 jongeren. Na afloop van de werken in 2027 zullen 138 kinderen en jongeren op de Middelheimcampus terechtkunnen in een compleet vernieuwde zorgomgeving voor psychiatrische problemen. Nu zijn die nog verspreid over 3 ZAS-campussen.  

Het project is goed voor een investering van 57 miljoen, via een subsidie van de Vlaamse overheid. In november start de tweede fase van de werken. ZAS UKJA is het grootste ziekenhuis in Vlaanderen voor jongeren tot 18 jaar met een psychische problematiek. 

‘Klaar voor de komende decennia’ 
In de nieuwbouw krijgen kinderen en jongeren zorg op maat. Het gaat om vier leefgroepen met elk hun specialisatie qua doelgroep. Concreet zijn dit jongeren met emotie- en agressieregulatie problemen, mentale trauma’s, depressies en geestelijke stoornissen (angststoornissen, ontwikkelingsstoornissen en gedragsstoornissen).

De jongeren verblijven tijdens de week in aangepaste leefgroepen en slapen in hun eigen kamer. Ze volgen les in de ziekenhuisschool en krijgen daarnaast zorg op maat van een heel team: psychologen, psychiatrisch verpleegkundigen en verschillende therapeuten (ergotherapeuten, creatieve therapeuten, psychomotore therapeuten, orthopedagogen en muziektherapeuten). 

Els van Doesburg, voorzitter ZAS: “Om onze zorg klaar te maken voor toekomst, hebben we een gloednieuwe kinder- en jeugdpsychiatrie gebouwd van drieduizend vierkante meter. Een frisse, warme en veilige plek voor jongeren die er nood aan hebben. Jongeren tot achttien jaar met een complexe, acute psychische problematiek vinden in deze nieuwbouw zowel een huiselijke als een veilige omgeving. Er zijn bijvoorbeeld maatregelen om zelfdoding te voorkomen, en de infrastructuur houdt rekening met agressie.” 
Slaapkamers van 15 m² en tuinen met een schommel 
De nieuwbouw telt vier leefgroepen. Elke leefomgeving bestaat uit acht slaapkamers, een leefruimte, een keuken, een ruimte voor creatieve therapie (bv. knutselen), een psychomotorische ruimte (voor lichaamsoefeningen), een afzonderingskamer en een comfort room. In de leefruimtes kunnen de jongeren terecht voor sociale contacten, ontspanning en begeleiding van opvoedkundigen en psychiatrisch verpleegkundigen. 
Tussen twee leefruimtes bevindt zich een verpleegpost. Van daaruit kunnen zorgverleners het reilen en zeilen in beide leefruimtes volgen. Door gebruik van speciaal glas is het onmogelijk om van de ene leefruimte via de verpleegpost in de andere leefruimte te kijken. Met een druk op de knop kan de dienst Spoedgevallen opgetrommeld worden. 
Een slaapkamer meet vijftien vierkante meter (waarin slaapruimte, een douche, lavabo en toilet). Bij het ontwerp is rekening gehouden met comfort, gezelligheid en de aanwezigheid van natuurlijk daglicht. De jongere kan zijn of haar kamer openen en sluiten met een polsbandje. Als dat gebeurt, weet de verpleegpost dat. Ook de zorgverleners krijgen daarvan een bericht op hun draagbare telefoon. Dat is belangrijk wanneer er minder personeel aanwezig is, zoals ‘s nachts.  
Elke leefgroep heeft een (afgesloten) binnentuin van gemiddeld 435 vierkante meter met zitbanken en een schommel. Die laatste zorgt voor wat ontspanning.  
De comfort room is een 'chill room' waarin de jongeren op eigen vraag tot rust kunnen komen. Ze kunnen er hangen, naar muziek luisteren, zingen, ... Individueel kunnen ze sensorische prikkels opzoeken om verdere escalatie te voorkomen. Er is ook een zachte wand waartegen ze mogen slaan of trappen. Een ‘ballenpoef’ en knuffels zorgen voor een gevoel van geborgenheid. De deur van deze ruimte blijft open.  
De afzonderingsruimte is er voor wanneer een zorgverlener het nodig vindt om de jongere even af te zonderen. De ruimte heeft een multimediascherm voor bijvoorbeeld muziek en spelletjes.  

De leefeenheden zijn geen gesloten afdelingen. De jongeren hebben soms de mogelijkheid om alleen naar buiten te gaan. Tijdens het weekend mogen een aantal jongeren naar huis. 

Drie afdelingen samengebracht op één site in 2027 
Met een nieuwbouw en renovatie van het huidige gebouw brengt ZAS in 2027 zijn drie afdelingen kinderpsychiatrie onder op één site. Momenteel is de ZAS Universitaire Kind en Jeugdpsychiatrie verspreid over drie sites. 

De vernieuwde kinder- en jeugdpsychiatrie op de Middelheimcampus zal 138 bedden tellen voor kinderen en jongeren. Het gaat om: 

• 85 bedden voor de langdurige opvang van kinderen (van 2 weken tot 6 maanden) 
• 8 bedden voor de opvang van jeugddelinquenten met psychiatrische problemen (zoals seksuele agressie) 
• 45 plaatsen voor dagbehandeling 
   

Volgende fase klaar tegen eind 2026 
Met de ingebruikname is de eerste van drie fases van de bouwwerken achter de rug. In de volgende fase wordt de huidige voorbouw afgebroken en vervangen door een nieuw gebouw van drie verdiepingen voor dagbehandelingen, consultaties en een ziekenhuisschool. Die werken starten in november (2024) met de sloop van het huidige gebouw en moeten klaar zijn tegen eind 2026.  De derde en laatste fase is de renovatie van het bestaande ‘Karrenwiel’-gebouw met twee uitbreidingen voor dagbehandelingen. In de loop van 2027 is alles klaar. 

ZAS UKJA is met 138 plaatsen het grootste ziekenhuis voor kinder- en jeugdpsychiatrie in Vlaanderen. 

> Media tekenen charter tegen stigmatisering psychische kwetsbaarheid