"Hoe zorgvuldig worden voorschriften voor opioïden opgesteld? Een analyse van 1.000 voorschriften uitgevoerd in Belgische openbare apotheken", luidt de titel van een artikel in de jongste editie van het Tijdschrift voor Geneeskunde (1). In de VS resulteerde het toenemende aantal voorschriften voor opioïden tussen 1999 en 2019 in een viervoudige stijging van overdosissen en overlijdens. Tijdens de piek in 2016 stierven 42.249 Amerikanen aan een overdosis opioïden, van wie 17.087 (40,4%) op voorschrift. Zorgvuldigheid is dus geboden.
Zeker ook omdat deze crisis naar sommige Europese landen overslaat. België heeft volgens Oesocijfers het vijfde hoogste opioïdenverbruik per inwoner. Opioïden kunnen erg nuttig zijn, maar de risico-batenverhouding van opioïden is vooral problematisch bij chronische niet-kankerpijn, aldus de auteurs.
In 14 apotheken in de Antwerpse regio werden 1.178 voorschriften geanalyseerd. De meerderheid hiervan was elektronisch opgemaakt (74%). De steekproef was voornamelijk afkomstig van huisartsen (68%), die relatief meer papieren voorschriften opstelden (33%) dan specialisten (11%). Slechts 3% van de op papier gemaakte voorschriften voldeed aan alle juridische vereisten, zoals het voluit schrijven van numerieke cijfers of het expliciet vermelden van de posologie. De elektronische voorschriften scoorden hierop beter: de posologie ontbrak in deze groep bij 14% ten opzichte van 82% bij de op papier gemaakte voorschriften.
Het gemiddelde aantal DDD’s (‘defined daily dose’) aan opioïden dat op 1 voorschrift voorkwam, was 20. De mediaan en het gemiddelde van de MME (‘morphine milligram equivalent’) berekend met de voorschriften die een posologie bevatten, bedroegen respectievelijk 40 en 87 MME per dag. De voorschriften met fentanyl hadden de hoogste MME, gevolgd door oxycodon. Bij voorschriften met meerdere opioïden steeg de MME om bij de aanwezigheid van 3 opioïden op een voorschrift een gemiddelde van 432 MME per dag te bereiken.
Veel ruimte voor zorgvuldigheid
Deze resultaten laten toe om te besluiten dat er, in het belang van de patiëntveiligheid, gemiddeld veel ruimte is voor vooruitgang in zorgvuldigheid bij het opmaken van voorschriften voor opioïden. Juridisch correct voorschrijven is een belangrijk en relatief eenvoudig werkpunt, maar ook de totale hoeveelheid opioïden en de frequente combinatie van meer dan 2 opioïden contrasteren gemiddeld sterk met de huidige richtlijnen.
(1) Hoe zorgvuldig worden voorschriften voor opioïden opgesteld? Een analyse van 1.000 voorschriften uitgevoerd in Belgische openbare apotheken. Y. Ekstein, D. Jans, L. Pieters, H. De Loof. DOI: 10.47671/TVG.78.22.100
