De meest markante evolutie volgens het pas bekendgemaakte MAHA-rapport van Belfius voltrekt zich bij de daghospitalisaties, die sneller terug het niveau van 2019 halen dan de klassieke opnames. Vooral de niet-chirurgische daghospitalisaties (denk aan oncologische behandelingen) stijgen gevoelig: in 2021 met 7,1% ten opzichte van 2019. In 2022 versterkt die tendens nog: 8,6% meer opnames in de eerste jaarhelft dan in dezelfde periode van 2019.

Dat kan niet verhullen dat de ziekenhuisactiviteit op een lager niveau blijft dan voor de pandemie, ook voor de daghospitalisaties algemeen. Maar de shift naar daghospitalisaties lijkt duidelijk ingezet. De Belgische ziekenhuizen zagen vooral het aantal klassieke opnames verminderen, maar in totaal krimpen klassieke en daghospitalisaties in 2022 met gemiddeld -18,2%.

Eigen middelen, schuldgraad

Het aandeel van de eigen middelen (in de strikte bebeztekenis, dus zonder de investeringstoelagen) ten opzichte van het balanstotaal beloopt 24,2%, een verbetering in vergelijking met 2019 (23,6%). Dat is een gemiddeld percentage voor de hele sector. Die solvabiliteit verschilt evenwel sterk tussen ziekenhuizen. Zo hebben 29 ziekenhuizen (d.i. 34%) een aandeel aan eigen middelen dat lager ligt dan de doorgaans aanvaarde “norm” van 20%.

De financiële schuldgraad of de mate waarin ziekenhuizen bij de financiële sector kredieten aangaan, bedraagt 31,7% van het balanstotaal, wat veel minder is dan het percentage van 2019 (35,8%). Die krimp is vooral te verklaren door de belangrijke daling van de investeringen tijdens de laatste jaren (een daling met een kwart tegenover 2019). Dat uit zich ook in het terugbetalingsvermogen: 13 algemene ziekenhuizen (dus ruim 15%) hebben in 2021 een cashflow die niet volstaat om hun tijdens het boekjaar vervallend gedeelte van de schuld te dekken.

Investeringen

De terugloop van de investeringen ligt dan weer grotendeels aan de aanpassing van het subsidiemechanisme in Vlaanderen sinds 2017/2018. Hierdoor daalde het aantal dossiers waarvoor een strategisch forfait werd toegekend, fors. Dat, naast de toegenomen onzekerheid, zet tal van investeringen on hold. Het huidige investeringspeil volstaat ongetwijfeld niet om de Belgische ziekenhuissector voor te bereiden op de toekomstige organisatie van de zorg.

Toch zijn aanzienlijke investeringen nodig om de digitale transformatie van de ziekenhuizen te verwezenlijken, een betere doorstroming van de informatie mogelijk te maken en de cyberveiligheid te versterken.  Bovendien zullen de ziekenhuizen op termijn niet ontkomen aan striktere normen op het vlak van energie-efficiëntie en duurzaamheid van hun infrastructuur. En dat terwijl de speelruimte voor nieuwe tegemoetkomingen van de overheid waarschijnlijk heel beperkt zal zijn.

Afwezigheidsgraad

Er duiken nog andere stevige uitdagngen op. Een recente MAHA-enquête aansluitend op het rapport leert dat de afwezigheidsgraad van het personeel in 2021 uitkomt op bijna 10% (waarvan 6,1% langdurige afwezigheid). Ter vergelijking: de gemiddelde afwezigheidsgraad (over alle sectoren heen) bedraagt in België 6,13%, waarvan 3,24% van halflange duur volgens gegevens van SDWorx.

Lees ook:
> MAHA-rapport artsen: weer hogere retrocessies na pandemie
> MAHA-rapport: ziekenhuizen gesteund, maar we verwachten ook wat terug (Vandenbroucke)