Hoe kunnen we een evenwicht vinden tussen de specialisatie van gezondheidswerkers en de versnippering van zorgtrajecten? De auteurs van het rapport Health Prospecting 2023 stellen verscheidene oplossingen voor.

In een rapport van een veertigtal pagina's presenteert Antares Consulting, in opdracht van ING, een internationale benchmarkingstudie (1) over de praktische organisatie van de gezondheidszorg en stelt een aantal manieren voor om de complexe vergelijking op te lossen waarmee veel zorgstelsels momenteel worden geconfronteerd: een tekort aan zorgverleners, de noodzaak om bepaalde taken te delegeren en te specialiseren, een verlies aan zingeving...  

"De Belgische gezondheidssector staat voor een aantal uitdagingen, met organisatiemodellen die slecht zijn aangepast aan de bevolkingsnoden en aan de nieuwe zorgvereisten en talrijke drijfveren voor verandering op mondiaal en nationaal niveau. Maar ook een gezondheidscrisis die een grote impact heeft gehad op de professionals en waarvan de gevolgen nog steeds voelbaar zijn, en een moeilijke economische situatie voor het land in het algemeen en voor de ziekenhuizen in het bijzonder", aldus de auteurs van het rapport Health Prospecting 2023.

"Al deze factoren leggen een grote druk op organisaties, beroepen en professionals en op het personeelsbestand in het algemeen."

In het licht hiervan stelt Antares Consulting een aantal ideeën voor op macro-, meso- en microniveau om onze gezondheidszorg in de huidige context te helpen evolueren. In dit artikel concentreren we ons op het microniveau.
De auteurs van het rapport bevelen aan om taken te heroriënteren op de core business, doelmatige zorg te maximaliseren en het welzijn van zorgverleners te waarborgen.

Taken heroriënteren
"Teams op het terrein stellen regelmatig vast dat professionals te veel worden verspreid over taken die niet de kern van hun beroep vormen, wat leidt tot frustratie en een verlies van de zin van het werk," merkt Antares Consulting op, verwijzend naar een experiment dat onlangs in een Belgisch ziekenhuis werd uitgevoerd. Daar wezen verpleegkundigen erop dat een aanzienlijk deel van hun tijd werd besteed aan taken waarvoor hun opleiding geen toegevoegde waarde had.

"Er werd een discussie gestart met de administratieve, medische, IT-, apotheek-, zorg-, laboratorium- en logistieke afdelingen om de taken te herverdelen en ervoor te zorgen dat elke speler zijn rol ten volle speelde. Deze aanpak hielp ons om elkaars situatie te begrijpen, om meer cross-functionaliteit tussen de betrokkenen te creëren en om realistische oplossingen te zoeken."

Minimaliseren van klinische variabiliteit
Antares Consulting adviseert om Appropriate Care te maximaliseren. Doelmatige zorg kan worden gedefinieerd als "het vermogen om gezondheidszorg te verlenen die is aangepast aan de klinische behoeften, rekening houdend met de huidige wetenschappelijke kennis."

Dat kan worden beoordeeld door de medische praktijk te vergelijken met klinische aanbevelingen of door de geografische variabiliteit van praktijken te analyseren. "In een klimaat van druk op gezondheidswerkers is het van cruciaal belang om zich te concentreren op de praktische uitvoering van doelmatige zorg en de variabiliteit van praktijken tot een minimum te beperken om zowel de kwaliteit als de billijkheid van de zorg te garanderen, maar ook een beter gebruik te waarborgen van de medische middelen en de toegewezen tijd van de gezondheidswerkers."

Het welzijn van professionals waarborgen
"De Covid-pandemie had een grote impact op de gezondheidswerkers, die onder enorme druk zijn komen te staan, met professionals die uitgeput, ontmoedigd of verontwaardigd zijn door wat ze hebben meegemaakt. Ze veranderde zelfs  de prioriteiten van de professionals, met een andere aanpak die nog steeds gevolgen heeft voor de zorginstellingen", merkt Antares Consulting op.
In Frankrijk heeft de Ordre National des Infirmiers (Nationale Orde van Verpleegkundigen) een enquête gehouden waaruit blijkt hoe belangrijk het is om de beroepen in de gezondheidszorg aantrekkelijker te maken: 
85% van de verpleegkundigen vindt dat hun werkomstandigheden sinds het begin van de gezondheidscrisis zijn verslechterd, en 54% van de werknemers in openbare instellingen heeft het gevoel dat ze een burn-out hebben, met nadelige gevolgen voor de zorgkwaliteit.
Volgens een recente studie van Mabona et al zijn er vijf voorwaarden nodig om een gezonde werkomgeving voor verpleegkundigen te creëren: behoefte aan leiderschap, effectieve communicatie, teamgeest, effectief groepswerk en professionele autonomie. 
Bovendien bleek uit een KCE-studie dat ziekenhuizen met een betere werkomgeving (met factoren zoals deelname aan het ziekenhuisbeleid, de kwaliteit van de arts-verpleegkundige relaties, verpleegkundig leiderschap, enz.) zowel een lager risico hebben op burn-out als een lagere intentie om het beroep te verlaten. Ook was er een betere perceptie van de kwaliteit van de geleverde zorg.  
Het Health Prospecting rapport benadrukt ook de noodzaak om de zin van het werk te herstellen en roepingen aan te moedigen. "Zorgverleners vinden zin in hun werk wanneer ze de nodige tijd aan de patiënt kunnen besteden. Een van de problemen die aan de basis liggen van het verlies aan zin in het beroep is inderdaad het onvermogen van gezondheidswerkers om de taken uit te voeren waartoe zij zich hebben verbonden. We moeten terug naar de basis van het zorgberoep: iedere zorgverlener in staat stellen de tijd te nemen die nodig is om voor de patiënt te zorgen.

Factoren die gezondheidswerkers beïnvloeden om in hun huidige functie te blijven of die te verlaten

Antares Consulting, gebaseerd op een McKinsey-artikel van mei 2023 over verpleegkundigen in de VS (1).