De Hoge Gezondheidsraad (HGR) schetst de resultaten van een ontnuchterende enquête en formuleert zeven aandachtspunten naast enkele actiepunten. De raad dringt ook aan op een geharmoniseerde communicatiestrategie en lanceert een oproep naar de politiek.

De groep Geestelijke Gezondheid van de HGR houdt een dynamische inventaris bij van de beschikbare nationale gegevens en werkt deze op regelmatige basis bij (Belgian Mental Health Data Repository). Het huidige herziene advies bevat een update op basis van deze database, de internationale literatuur en de resultaten van een Delphi-studie.
 
Delphi-methodologie

De kwaliteit van de Delphi-methode voor opinieonderzoek is ruimschoots gekend. Aan de hand van deze methode is de HGR in gesprek gegaan met 149 professionals, en met 46 patiënten en mantelzorgers.

Uit de enquête, die eind oktober 2020 van start is gegaan en waarvan de analyse in januari 2021 werd afgerond, zijn zeven aandachtspunten naar voren gekomen.

• In de eerste plaats de unanieme bevestiging dat in deze crisis onvoldoende rekening is gehouden met de geestelijke gezondheid. Dat is overduidelijk in het licht van het huidige klimaat, maar de HGR heeft dit reeds in mei 2020 aan de kaak willen stellen.
• Ten tweede, het flagrante gebrek aan een duidelijke visie op de perspectieven en aan een globale en gecoördineerde aanpak van de crisis door de autoriteiten. 
• Ten derde klagen de respondenten het gebrek aan erkenning aan voor het werk dat door de professionals in de geestelijke gezondheidszorg wordt verricht. Zij voelen zich buitenspel gezet in een sector waarin in het verleden te weinig werd geïnvesteerd en in een context die bijzonder moeilijk en angstwekkend wordt ervaren.
• Ten vierde betreuren de belanghebbenden de moeilijke toegang tot voldoende, duidelijke en betrouwbare informatie. Inconsistenties en tegenstrijdigheden tussen deskundigen zijn schering en inslag, wat tot grote chaos in de media leidt en een klimaat van angst en schuld in stand houdt.
• Ten vijfde hebben de meest kwetsbare mensen niet de aandacht gekregen die zij verdienen. Hieronder vallen groepen met een lagere sociaaleconomische status en patiënten met chronische ziekten, waaronder psychische stoornissen.
• Ten zesde moet er meer ingezet worden op het versterken van de autonomie en de veerkracht van het individu.
• Ten slotte wordt er benadrukt dat er instrumenten nodig zijn om de geestelijke gezondheidssituatie en de behoeften van de bevolking objectief te beoordelen. 

Meer erkenning voor geestelijke gezondheid en steun voor de sector
 
De HGR reikt een reeks actiepunten aan.
 
In de eerste plaats moeten geestelijke gezondheidsprofessionals actief betrokken worden bij het crisisbeheer en moet de hele sector structurele en financiële steun krijgen in het kader van de continuïteit van de inspanningen (ook in de nasleep van deze crisis).

Ten tweede moet een proactieve en gefaseerde aanpak worden opgesteld met behulp van doeltreffende stimulering van de veerkracht en de persoonlijke hulpbronnen van individuen, een snel herstel van de sociale contacten, de terugkeer naar financiële stabiliteit, de toepassing van toegankelijke en gecentraliseerde hulpverleningsinstrumenten en de doorverwijzing naar professionele hulp.

Van bijzonder belang is de professionalisering en instandhouding van het toezicht op het effect van covid-19 op de geestelijke gezondheid aan de hand van vooraf vastgestelde indicatoren.
 
Efficiënte en geharmoniseerde communicatiestrategie
 
Onze overheidsinstanties en mediamakers moeten de handen in elkaar slaan om een doeltreffende en eenduidige communicatiestrategie uit te bouwen. Mensen hebben niet alleen nood aan betrouwbare informatie, maar ook aan een realistisch-positief perspectief. Angstaanjagende taal of een autoritaire toon dragen hier niet aan bij.

Taalgebruik moet zorgvuldig afgestemd zijn op de te bereiken doelgroep, in het bijzonder voor mensen met een beperkte kennis over gezondheid en/of die niet bereikt worden via de klassieke media.

Ten slotte moet de communicatie minder beangstigend zijn als het gaat om het bevorderen van beschermend gezondheidsgedrag.
 
Oproep aan de politiek
 
Dit advies, dat gebaseerd is op de inbreng van een brede en representatieve groep deskundigen, bevestigt en verbreedt de kernboodschappen van het oorspronkelijke advies dat de HGR in mei 2020 heeft uitgebracht. Op dat moment drong deze problematiek nog niet ten volle door bij politici, die in beslag werden genomen door andere taken. Zij besteden nu meer aandacht aan dit groeiende probleem. De tijd van waarschuwingen en grieven lijkt voorbij te zijn. 

Wenst u meer details rond de opgezette Delphi-studie, de nationale inventaris of dit advies? Op maandag 22 maart van 13u00-15u30 organiseert de Hoge Gezondheidsraad een online webinar waarin de aanbevelingen van het advies verder toegelicht en gedebatteerd zullen worden. Meer info de volgende weken kunt u hier krijgen: info.hgr-css@health.fgov.be.
 
Heeft u een lopend onderzoek over dit onderwerp dat in de Belgische inventaris kan worden opgenomen? Ook dat kan worden gesignaleerd via info.hgr-css@health.fgov.be.

Het volledige advies (HGR_9610), alsook de dynamische inventaris vindt u hier.