Meningitis, een zeldzame maar gevaarlijke ziekte, kan snel verergeren en fataal zijn. Met Wereld Meningitis Dag voor de deur, benadrukken Dr. Marc Raes van de Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde (BVK), Board member van de Belgian Academy of Pediatrics (BAoP) en een bezorgde moeder het belang van verhoogde bewustwording, preventie en snelle medische hulp. Hun gezamenlijke boodschap is duidelijk: vaccinatie en snelle medische interventie kunnen levens redden.

Op zaterdag 5 oktober, tijdens Wereld Meningitis Dag, wordt wereldwijd aandacht gevraagd voor meningitis, een ontsteking van het vlies rondom de hersenen en het ruggenmerg. Deze ziekte kan veroorzaakt worden door bacteriën, virussen, schimmels of parasieten, waarbij bacteriële meningitis het gevaarlijkst is. Bij 1 op de 10 gevallen kan dit fataal aflopen binnen 24 uur, en 1 op de 5 patiënten houdt blijvende schade over zoals gehoorverlies, littekens, amputatie of neurologische stoornissen.

De vier belangrijkste veroorzakers van acute bacteriële meningitis zijn meningokokken, pneumokokken, Haemophilus influenzae type B (Hib) en groep B streptokokken. Tijdens de COVID-19-pandemie daalden de gevallen van meningokokken en andere bacteriële infecties door de genomen voorzorgsmaatregelen. Maar recente epidemiologische gegevens tonen een heropleving in België, waarbij de gevallen van invasieve meningokokkenziekte sinds de versoepeling van de beperkingen elk jaar zijn verdubbeld.

Meest getroffen

In 2023 zijn de meest getroffen categorieën kinderen jonger dan 4 jaar (3,4 gevallen per 100.000), en vooral kinderen jonger dan 1 jaar (8,8 gevallen per 100.000), gevolgd door jongeren van 15-19 jaar (1 per 100.000) en volwassenen ouder dan 80 jaar (1,7 per 100.000). Serogroep B was het meest voorkomend, gevolgd door de serogroepen W en Y. In de eerste helft van 2024 waren 7 van de 10 gevallen bij kinderen jonger dan 5 jaar ook te wijten aan serogroep B, en in totaal werden er 43 gevallen van meningokokken gerapporteerd in alle leeftijdsgroepen.

Het verloop van de epidemiologie moet echter verder worden opgevolgd gedurende de rest van het jaar. Bovendien werden in 2023 19 gevallen van meningitis veroorzaakt door pneumokokken gemeld bij kinderen jonger dan 2 jaar, en in totaal waren er 106 gevallen in alle leeftijdsgroepen samen. De vroege symptomen van bacteriële meningitis zijn vaak subtiel en vergelijkbaar met die van een verkoudheid of griep. Ze kunnen echter snel verergeren en omvatten symptomen zoals koorts, hoofdpijn, stijve nek, misselijkheid, braken, lichtgevoeligheid, verwardheid en een donkerpaarse huiduitslag.

Dr. Marc Raes legt uit: "De diagnose is vooral moeilijk bij kinderen jonger dan 1 jaar omdat de symptomen vaak aspecifiek zijn."

Een moeder vertelt hoe haar intuïtie haar leidde naar de spoed: "Mijn baby van 8 weken had koorts en gedroeg zich anders dan normaal. Later bleek dat hij meningitis had, veroorzaakt door de pneumokokkenbacterie." Gezien de snelheid en ernst waarmee meningitis zich ontwikkelt, is het essentieel om de aandacht en kennis te vergroten en preventieve maatregelen, zoals vaccinatie, te promoten.

"Vaccinatie kan levens redden," aldus Dr. Raes. Hij spoort ouders aan om altijd hun intuïtie te volgen en medische hulp te zoeken wanneer hun baby verontrustende symptomen vertoont.

Aanhoudende ongelijkheid

Vervolgens uit Dr. Raes ook bezorgdheid over de aanhoudende ongelijkheid in de toegang tot niet-terugbetaalde vaccins voor kinderen. Terwijl de regionale vaccinatieprogramma’s, vaccinaties tegen meningokokken type ACWY, Haemophilus influenzae type b en pneumokokken omvat, is het vaccin tegen meningokokken type B (MenB) nog steeds niet terugbetaald voor zuigelingen.

Daarnaast zijn de MenACWY en MenB-vaccins voor adolescenten ook niet terugbetaald. Hoewel er in 2023 vooruitgang is geboekt door de toevoeging van het MenACWY-vaccin aan de terugbetaalde vaccinatiekalender, blijft de MenB-vaccinatie achter. Dit leidt tot ongelijkheid, aangezien ouders vaak voor hoge kosten komen te staan, wat vooral nadelig kan zijn voor minder behoede gezinnen.

Hoewel er in 2023 vooruitgang is geboekt met de toevoeging van het MenACWY-vaccin aan het vergoede vaccinatieschema voor jonge kinderen op 15 maanden, blijft de MenB-vaccinatie achter, net als die voor adolescenten. Een betere vaccinatiegraad bij adolescenten zou voor bepaalde stammen een vermindering van de overdracht naar volwassenen mogelijk maken, en dus indirecte bescherming voor hen bieden. Het is ook essentieel om de laatste aanbevelingen voor de vaccinatie van risicopatiënten voor meningokokken op te volgen. Vaccinatie is een essentiële maatregel om ernstige ziekten te voorkomen, maar financiële barrières verhinderen veel gezinnen om hun kinderen te beschermen.

Arm versus rijk

Uit een recente studie van dr. Raes, gepresenteerd tijdens het BVK-congres in maart 2024, blijkt dat de vaccinatiegraad tegen MenB in de armste Belgische gemeenten mogelijk twee keer lager kan zijn dan in de rijkste gemeenten voor kinderen onder 2 jaar. Dr. Raes wijst erop dat landen als Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Luxemburg, Spanje, Italië, VK, Portugal, Tjeschië en zelfs Griekenland het MenB-vaccin inmiddels hebben opgenomen in hun vaccinatieprogramma’s voor zuigelingen en sommigen hebben ook vergoede programma's voor MenACWY of MenB bij adolescenten opgenomen.

"België zou het voorbeeld van deze landen moeten volgen om onze kinderen en adolescenten te helpen beschermen." zegt hij. Experten werken hard om te beoordelen hoe aanbevelingen voor nieuwe vaccins, zoals het 20-valent pneumokokkenvaccin dat een betere bescherming biedt tegen pneumokokken, moeten evolueren om het vaccinatieschema voor jonge kinderen up-to-date te houden. De Belgische Hoge Gezondheidsraad (HGR) streeft ernaar om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van gegevens en vaccins. De HGR herziet zijn aanbevelingen systematisch.

De Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde moedigt beleidsmakers aan om verdere stappen te overwegen richting een compleet vaccinatieprogramma. Zij pleiten ervoor dat elk kind, ongeacht sociale of economische achtergrond, toegang krijgt tot essentiële vaccins. Het toevoegen van de recent beschikbare aangepaste multivalente pneumokokkenvaccins & MenB-vaccin voor de zuigelingen of MenACWY bij adolescenten aan het routinevaccinatieschema, zoals in andere Europese landen, kan helpen de ziektelast te verlichten en ongelijkheden in de gezondheidszorg te verminderen.