Als de basisprocessen van onze samenleving dezelfde blijven, volgen er nieuwe rampen. Maar hoe moet het anders? De initiatiefnemers van de Verklaring van 30 november 2019 zetten zes krijtlijnen uit voor de wereld na corona.

Sinds corona luidt het langs alle kanten: het moet anders! Maar hoe moet het anders?  Hoe ziet dat ‘anders’ eruit? Dokters weten het wel:  symptoombestrijding is iets anders dan genezen. Minder CO2 in de lucht. Minder vlees op ons bord. Meer investeringen in de zorg … Het volstaat niet. Als de basisprocessen van onze samenleving dezelfde blijven, volgen er nieuwe rampen. Het probleem zit dieper.

In 2018 en 2019, toen er van corona nog geen sprake was, kwamen we met enkele denkers samen om te zoeken naar de weeffouten in de maatschappij. En naar wegen om die te herstellen. Die hebben we met de ‘Verklaring van 30 november’ beklonken. Een Verklaring met zes krijtlijnen voor een leefbare wereld.

Een wereld die fundamenteel anders is dan de wereld waarin we vandaag zijn terechtgekomen en waarin de mensheid als gevolg van haar succes, gaandeweg fundamentele denkfouten tot norm heeft verheven. En doel en middel op enkele cruciale domeinen door elkaar zijn gehaald.

Economie

De ervaring dat een goed draaiende economie voor vrede en welvaart kan zorgen, heeft er toe geleid dat die economie de maat van alle dingen is geworden. In plaats van een middel dat ten dienste staat van de mens, werd ze een slokop die door haar nooit aflatende honger ook een grote aanslag op de natuur is gaan plegen.

Vrije markt

Ook het vehikel van de economie, de vrije markt, werd een doel op zich. Na de val van de Berlijnse muur zijn we uit het oog verloren dat het nog altijd de mensen zijn die de regels en de grenzen van die vrije markt moeten bepalen en dat het niet aan de vrije markt is om vast te leggen aan welke regels de mensen zich moeten houden.

Mens

Tijdens de coronacrisis is het heel duidelijk dat we gemeenschappelijke voorzieningen niet zomaar aan het toevallige spel van vraag en aanbod kunnen overlaten. De continuïteit van die voorzieningen moet immers gewaarborgd blijven. Mensen moeten die verantwoordelijkheid opnemen. Niet één of ander vaag mechanisme.

Spiritueel

Verblind door de exponentiële groei van de activiteiten die de mensheid aan de dag is gaan leggen, zijn we ook vergeten dat we sterfelijke, sociale wezens zijn, die zin zoeken in wat ze doen.  De verheerlijking van materiële waarden heeft het verlangen naar spirituele waarden dat in elk van ons leeft, ondergesneeuwd.

Behoeften

Waardigheid, vrede, veiligheid, vrijheid, opvoeding, gezondheid, vrije tijd, de kwaliteit van het milieu, het welzijn van toekomstige generaties … Het zijn essentiële behoeften, maar omdat ze niet in monetaire waarde kunnen worden uitgedrukt, worden ze niet echt ‘meegerekend’. Dat vreet aan een mens.

Virtueel

De allesoverheersende rol van de economie, de vrije markt en de materiële waarden, deed ons al te vaak geloven dat ‘the sky the limit’ is. De cyclische werkelijkheid van ons persoonlijk leven en van onze soort, de afhankelijkheid van elkaar en van onze omgeving hebben we als een ‘unconvenient truth’ onder de mat geveegd. Deze distorsie nam nog angstaanjagender vormen aan sinds we de echte wereld naar een virtuele wereld zijn gaan kopiëren.

Het wordt tijd om van deze zelfverklaarde goddelijke status af te kicken. Voordat ze ons fataal wordt.

Krijtlijnen

Wij geloven dat de volgende zes krijtlijnen van de Verklaring van 30 november 2019 een kompas kunnen zijn om een SAMENleving te maken waarin mensen bevrijd worden van de honger naar geld en ze elkaar en hun omgeving opnieuw kunnen waarderen.

• De economie wordt terug ten dienste gesteld van mens en natuur met een boekhouding waarin de bescherming van mens en natuur verankerd wordt.
• Domeinen van gemeenschappelijk belang worden uit de greep van de vrije markt gehouden of gehaald; onderwijs, zorg, mobiliteit, cultuur, fiscaliteit, communicatie, energie, landbouw en justitie zijn domeinen waar winst niet mag nagestreefd worden.
• Zorg, interdependentie, introspectie, beschouwing, humor, liefde en rechtvaardigheid worden boven materiële vooruitgang geplaatst.
• Er wordt bewustzijn gecreëerd voor de grenzen van de materiële en de virtuele groei.
• De overheid wordt in haar herverdelende rol verantwoordelijk gehouden voor een faire verdeling van de rijkdom en voor het doen naleven van de fundamentele rechten van de mens
• De emancipatie van de mensheid wordt bevorderd door begrippen als “Werk”, “Productiviteit” en “Vooruitgang” te herdenken en te herdefiniëren.
   

We beseffen dat er meer nodig is dan een Verklaring. Maar we weten ook dat  we ons zonder moreel kompas stuurloos en blind, van crisis naar crisis zullen slepen. Voor corona was er al de migratie, het klimaat, het terrorisme. Er volgen gehaaid nog meer crisissen nu we zo druk in de weer blijven, zonder mogelijkheid om afstand te nemen en zonder na te denken over waar het naartoe moet.

Pech

Een mens kan al eens pech hebben. Maar als de pech hem blijft opzoeken betekent dat meestal dat er meer aan de hand is en dat hij het over een andere boeg moet gooien. Begeleiding kan daarbij van pas komen, om een nieuw pad te ontdekken, om het te bewandelen en om het aan te houden. Oude foute opvattingen, denkpatronen en gewoonten blijven ons dikwijls hardnekkig achtervolgen. Ook dat is eigen aan onze soort.

De verklaring van 30 november is een leidraad voor een samenleving die nieuwe wegen moet inslaan. Over dat laatste is geen twijfel mogelijk. Ondertekenaars van de Verklaring zijn onder andere Paul Verhaeghe, Dirk De Wachter, Dirk Holemans, Jan Rotmans, Fairisme vzw, Commons Lab Antwerpen en Happonomy vzw.

Hans Claus (foto), Gevangenisdirecteur en initiatiefnemer van de Verklaring van 30 november 2019

Initiatiefnemers Verklaring van 30 november 2019: Hans Claus, András László,  Geert Degrande, Hans Vanhaesebroeck, Mischa Verheijden, Lieven Nollet