De recente interpellatie van minister Vandenbroucke door de parlementsleden Sophie Rohonyi (DéFI) en Hervé Rigot (PS) over het probleem van het alcoholgebruik en de dringende behoefte aan een alcoholplan herinnerde ons eraan dat België nog steeds geen strategisch plan heeft om het alcoholmisbruik aan te pakken.

Het is een lang verhaal van een plan dat sinds 2008 niet van de grond kwam! Opeenvolgende ministers zijn er nooit in geslaagd een doeltreffende, solide en vrijwillige strategie op te zetten, ondanks de urgentie van het probleem van alcoholmisbruik. De alcohollobby, vertegenwoordigd door OpenVLD die zich systematisch verzette tegen de goedkeuring van een consensusdocument, lijkt tot dusver gewonnen te hebben. Ten koste en in weerwil van duizenden doden... en zonder dat er een piloot in het vliegtuig lijkt te zitten!

Alcohol is alomtegenwoordig in ons land. Dat is vooral zichtbaar tijdens de Euro-voetbalcompetitie. Het nationale bier vloeit rijkelijk, het voedt vreugde net als mogelijke teleurstelling, ingegeven door het verdict van een wedstrijd. Het maakt finaal niet zoveel uit, als we het maar samen vieren, en al drinkend gaat dat zoveel beter! Dat gedrag wordt bevorderd en aangemoedigd door de alcoholindustrie die in haar handen wrijft en er alles aan doet om ervoor te zorgen dat niemand zonder alcohol komt te zitten: wijn, bier of iets anders.

2.500 doden per dag

Maar alcohol is meer dan een sociaal glijmiddel, het is een psychotrope drug die, net als elke andere drug, effecten op lange termijn heeft op het gedrag en op de gezondheid. Volgens de WHO is alcohol betrokken bij meer dan 200 pathologieën en trauma's. Het is ook een hormoonontregelaar en een belangrijk carcinogeen.

Het verband tussen alcoholverkoop en het sterftecijfer als gevolg van kanker is statistisch aangetoond en vrouwen worden niet gespaard vermits een overincidentie van 15/1000 kankergevallen voor elke toename van één standaardglas per dag is waargenomen en 11 (van de 15) gevallen borstkankers zijn. Alcohol is de oorzaak van bijna 1 miljoen sterfgevallen per jaar in Europa, d.w.z. ongeveer 2.500 sterfgevallen per dag!

In een tijdperk waarin dagelijks het aantal sterfgevallen in verband met Covid19 wordt aangegeven, doet dit cijfer vragen rijzen... Op wereldniveau verklaart de WHO dat er 6 sterfgevallen per minuut in verband staan met alcohol! Dat betekent dat het probleem enorm is en dat het de sociale ongelijkheden versterkt omdat drinkers en gezinnen met minder inkomen er meer onder te lijden hebben.

De consumptie is naar huis verschoven

De gezondheidscrisis versterkte het fenomeen bij sommige consumenten (zware drinkers die nog meer gaan drinken, lichte drinkers die onder invloed van de stress die met deze crisis gepaard gaat, buitensporige consumptiegewoonten aannemen) en in bepaalde leeftijdsgroepen (35-44-jarigen). Dat terwijl het bij 18-24-jarigen logischerwijs lijkt te zijn afgenomen wegens de "sluiting" van de campussen.

De consumptie is verschoven naar de huiselijke omgeving en de verkoop in supermarkten is duidelijk toegenomen. Alcohol betekent een aanzienlijke kostenpost voor onze samenleving: daar waar het de schatkist van de alcoholindustrie voedt, trekt het die van de Staat leeg, waardoor ons de middelen voor onontbeerlijk gezondheidsbeleid worden ontnomen. De alcoholkost is ook economisch belangrijk, met name in de arbeidssector, zoals aangetoond door Lieven Annemans en zijn team.

Maatschappelijke uitdaging

Het is duidelijk dat de door alcohol veroorzaakte gezondheidsschade zo'n krachtige golf is dat de tsunami alleen met politieke wil en moed kan worden voorkomen.

Het is een maatschappelijke uitdaging om dit grote volksgezondheidsprobleem aan te pakken. Het gaat immers niet alleen om de duizenden patiënten die aan een alcoholziekte lijden, maar ook en vooral om al die anderen die een voor hun gezondheid schadelijke consumptie hebben. De WHO heeft hier geen misverstand over laten bestaan en stelt al geruime tijd richtsnoeren voor alle staten voor.

Bob gesubsidieerd door de brouwers

Doel is maatregelen te nemen om de toegankelijkheid en dus de beschikbaarheid van alcohol te beperken. Dat omvat, uiteraard, de vereiste leeftijd om het te kopen en de precieze plaatsen waar het kan worden verkocht.

Ik protesteer al heel lang tegen de onzin dat bij elk benzinestation in het land alcohol wordt verkocht, ook al mag je niet rijden als je meer dan twee eenheden alcohol hebt gedronken! In dat verband stelt de WHO voor om de maatregelen tegen alcohol aan te scherpen.

Je kunt je afvragen of het huidige systeem, dat vooral bestaat uit repressieve en gerechtelijke maatregelen, wel doel treft. De preventieve maatregelen zoals de "Bob"-campagne, worden gesubsidieerd door de federatie van brouwers: zoek de fout. Door persoonlijke verantwoordelijkheid te beklemtonen in weerwil van de wetenschappelijke kennis, hopen de staat en de alcoholindustrie zichzelf smetteloos te laten lijken. De beperkingen op reclame, sponsoring en promotie van alcohol zijn een zwaktebod, omgekeerd evenredig met de winst van de alcoholindustrie!

Hoewel de prijs van alcohol verhogen volgens de WHO doeltreffend zou zijn, is het niet moeilijk te begrijpen dat die rechtstreeks indruist tegen de belangen van de grote groepen in deze commerciële sector.

De minister lijkt zich van geen kwaad bewust

Ten slotte blijft de toegang vergemakkelijken om te screenen op alcoholproblemen en tot korte interventies en behandelingen een fundamenteel onderdeel van het gezondheidssysteem dat ons land moet ontwikkelen.

Het antwoord van minister Vandenbroucke om meer huisartsen op te leiden, gaat slechts op dit laatste punt in, en dan nog slechts gedeeltelijk. Kennelijk is de minister niet op de hoogte van wat er aan de andere kant van de taalgrens gebeurt: in Franstalig België bestaat al meer dan 20 jaar een bijscholing van huisartsen over alcoholmisbruik.

Conclusie

Geen alcoholplan hebben wanneer je geconfronteerd wordt met een stroom van mensen die drinken, is als aan een Covid19-crisis beginnen zonder masker. Zo word je onder de voet gelopen.
Hetzelfde zal gebeuren als we doorgaan zonder een alcoholplan. Dat is een maatschappelijke verantwoordelijkheid die iedereen op zich moet nemen: de federale minister, de mengelmoes van regionale ministers, de parlementen, de burgers, de industrie, de lokale overheden, de universiteiten en andere onderwijsinstellingen. Coördinatie is nodig.

We zien het tegenovergestelde: meestal werkt iedereen in zijn eigen hoekje met zijn eigen brandhout, waarbij zelfs wordt genegeerd wat er in het buurland gebeurt: de FOD Volksgezondheid zet projecten op die al op regionaal niveau zijn uitgevoerd, enzovoort...

Net als de Covid-19crisis zal de reactie op het urgente alcoholprobleem alleen doel treffen als ze gecoördineerd, georganiseerd, gestructureerd en gepland is. Een sterk leiderschap is van essentieel belang en er zijn krachtige acties nodig, veel breder dan "vooral huisartsen opleiden", wat al 20 jaar het geval is in de Franstalige landen...

De tijd van klassieke en oppervlakkige antwoorden is voorbij. Mijnheer Vandenbroucke, het is de hoogste tijd om al diegenen, en dat zijn er heel wat, die bereid zijn om deze strijd te leiden, rond u te verzamelen. Het wordt tijd dat we de moed hebben om de alcoholindustrie te vertellen dat te veel mensen sterven aan alcohol en dat het ons stilzwijgen is dat hen doodt.

Dr. Thomas Orban. huisarts en alcoholoog. erevoorzitter van de SSMG.