Agressie, bedreigingen, ongepast gedrag tegenover de arts: bij Covid is een reeds lang bestaand verschijnsel alleen maar toegenomen: dat van agressie tegen het artsenkorps.

Niemand wordt nog gespaard, de huisartsen staan weer eens in de frontlinie, maar of het nu in het ziekenhuis is of in de specialistenpraktijken, iedereen krijgt zijn deel. Is er dan een verklaring voor dit groeiende verschijnsel? In België zijn er weinig gegevens, terwijl er in Frankrijk sinds 2003 een observatorium voor de veiligheid van artsen bestaat. Waarom niet in ons land? Geweld houdt niet op bij de grenzen. In ons land registreerde het meldpunt van de Orde 'Arts in Nood' in 4 jaar tijd 258 meldingen van artsen. De analyse van deze gegevens is goed samengevat in dit artikel in De Specialist.

Deze cijfers zijn uiteraard volledig onderschat. Ze vormen slechts het topje van de ijsberg. De meesten van ons doen geen aangifte van het geweld dat we dagelijks meemaken. Wij zien in dit artikel dat de agressiviteit eerder verbaal maar ook fysiek is, dat zij vooral uitgaat van bekende patiënten, waarbij de belangrijkste reden voor het conflict de weigering van de arts is om de gevraagde attesten of voorschriften te verstrekken.

Het is alsof de arts niet langer kan weigeren om aan het verzoek van een patiënt te voldoen. De bekende "Patiëntenrechten" zijn in 2002 ingevoerd om het recht op geïnformeerde toestemming te beschermen en de basis te leggen voor een vertrouwensrelatie tussen arts en patiënt. Maar het lijkt wel alsof er een verschuiving heeft plaatsgevonden ten opzichte van deze oorspronkelijke geest van wederzijds vertrouwen. Het is alsof de arts door deze rechten aan hen door plichten gebonden is.

Gelukkig is dat niet het geval; de arts behoudt zijn vrije wil en zijn recht om te weigeren om een in te willigen wanneer dat bijvoorbeeld niet voldoet aan de minimale ethische voorwaarden voor zorgverlening.

Anderzijds betreden wij het terrein van de "Plichten" van de arts, die steeds talrijker en veelomvattender worden. Hij heeft uiteraard de plicht jegens zijn patiënt om hem volledig en adequaat te informeren en alle hem ter beschikking staande middelen aan te wenden om zorg van goede kwaliteit te verlenen.

Maar vanaf nu heeft hij ook steeds meer verplichtingen tegenover de staat en de maatschappij: een lawine van papierwerk, bewijsstukken die moeten worden overgelegd, permanente bijscholing en bewijzen daarvan. Het is logisch dat we niet zomaar kunnen aanmodderen wegens onze maatschappelijke verantwoordelijkheden en de gezondheid van onze patiënten.

Niettemin is er een fameus gebrek aan evenwicht ontstaan tussen de alomtegenwoordigheid van de rechten van de patiënt en de druk op de plichten van de arts. Dat wordt nog eens verergerd door de spanning waarin wij allen zijn komen te verkeren door de Covid-epidemie, een golf van agressie jegens de arts, van zodra die niet reageert vanop de plaats waar men hem wil zetten.

Geen respect meer (en dan heb ik het alleen nog maar over respect van mens tot mens)? Geen mogelijkheid meer voor de arts om te kunnen zeggen "Nee, ik denk niet dat dit attest/bevel gerechtvaardigd is"?

Iedereen staat onder spanning, zowel artsen als patiënten, en deze spanning, die geen andere plaats meer heeft om tot uiting te komen, ontlaadt zich op de laatste plaats waar men klachten kan indienen, de spreekkamer van de dokter. Maar deze ontlading gebeurt nu zeer (te?) snel door verbale en fysieke agressie. Instant service viert hoogtij, wachten wordt onverdraaglijk, weigeren is ondenkbaar: "Hoezo, hij is de dokter, hij moet naar ons luisteren, ons begrijpen..." en gehoorzamen"???

Rechten en plichten worden gedeeld, de arts heeft ook rechten (om in de eerste plaats zijn psychische en lichamelijke integriteit te eerbiedigen) en de patiënten hebben ook plichten, onder meer het niet-agressiepact, waarbij geweld volgens de recentste ontwikkelingen bij wet wordt bestraft.

Suggesties

Suggestie: waarom zouden we niet overwegen om een Belgisch observatorium voor de veiligheid van artsen op te richten, met de mogelijkheid voor artsen om hun aangifte snel en elektronisch in te voeren? Herstel ook het aanzien van dit beroep (en dat van andere zorgverleners, apothekers, paramedici) met positieve boodschappen die wederzijds respect ondersteunen. Waarom de arts niet ontslaan van bepaalde administratieve verplichtingen die veeleisend maar soms ook vernederend zijn? Hoe zit het met effectieve psychologische en juridische ondersteuning aan artsen die zijn aangevallen?

Kortom, er is geen tekort aan suggesties ... En wat zou u voorstellen?