Het voorontwerp van de pandemiewet deed al veel inkt vloeien. De Liga voor de Mensenrechten uitte forse kritiek op enkele punten die absoluut moeten worden bijgestuurd, zoals de almacht van de minister van Binnenlandse Zaken. Voorzitter Kati Verstrepen zette ze gisteren nog op een rijtje in De Afspraak, maar ze deed dat voordien ook al in een opiniestuk. We lichten er enkele hoofdpunten uit.

"Corona blijft de wereld in zijn greep houden. Nieuwe, meer besmettelijke, varianten overschaduwen het goede nieuws dat weldra een heel deel van de bevolking zal kunnen gevaccineerd worden.  Eerder uitgevaardigde sanitaire maatregelen worden in afwachting daarvan behouden of zelfs uitgebreid.  In ons land worden die maatregelen sinds maart nog steeds genomen door één minister, bij ministerieel besluit."

"Zo werd in het Belgisch Staatsblad van 12 januari j.l. het ministerieel besluit gepubliceerd waarbij de maatregelen die genomen werden in oktober verlengd worden tot maart.  Een ‘administratieve formaliteit’ aldus onze Minister van Binnenlandse Zaken."

Krasse uitspraak

"Deze krasse uitspraak mag verwondering wekken, maar toch ook weer niet.  Maatregelen die o.m. inhouden dat iedereen in België van zijn bewegingsvrijheid beroofd wordt tussen middernacht en vijf uur ’s ochtends, dat cafés en restaurants gesloten zijn en mensen elkaar niet mogen zien buiten hun bubbel grijpen sterk in op onze grondrechten."

"Dergelijke maatregelen verlengen met zeven weken wordt door de meeste mensen dan ook niet als een loutere ‘formaliteit’ gepercipieerd.  Dat de minister zich niet geremd voelde dergelijke uitspraak te doen geeft duidelijk aan dat er een probleem is. Te meer daar dit ministerieel besluit genomen werd in alle stilte, er geen enkel publiek debat aan voorafging en er nauwelijks toelichting bij gegeven werd."

Rampenwet

"De maatregelen zijn gebaseerd op de Wet op de Civiele Veiligheid, de zogenaamde rampenplanwet. Die wet laat inderdaad toe dat één minister zeer ingrijpende maatregelen neemt om de volksgezondheid te beschermen, maar dan wel sterk beperkt in de tijd."

"In sommige gevallen kan het nodig zijn dat een minister zeer snel handelt en de maatregelen neemt die nodig zijn. In noodsituaties moet heel efficiënt kunnen gehandeld worden en mag geen tijd verloren gaan.  Een jaar na het uitbreken van de coronapandemie kan evenwel bezwaarlijk nog voorgehouden worden dat we ons nog steeds in een acute noodsituatie bevinden."

"Begin dit jaar kondigde minister Verlinden aan dat gewerkt wordt aan een ontwerp van pandemiewet. De maatregelen die moeten genomen worden om de bevolking te beschermen tegen uiterst gevaarlijke ziekten zouden dan niet meer gebaseerd hoeven te worden op die wankele juridische grond van de rampenplanwet maar zouden hun basis vinden in een meer solide wettelijk kader.  Een goede zaak."

"Het indienen van dit ontwerp zal het parlement immers eindelijk de kans geven een debat ten gronde te voeren over de vraag in hoeverre onze grondrechten kunnen beperkt worden in de strijd tegen een dodelijke ziekte.  In alle transparantie zullen pro’s en contra’s van bepaalde maatregelen kunnen afgewogen worden."

"Toch moet ook hier de nodige voorzichtigheid aan de dag gelegd worden."

Niet minister maar regering moet beslissen en parlement controleert

"Zoals hoger aangehaald is het volledig uit den boze om inbreuken op grondrechten door te voeren met een ministerieel besluit. In de nieuwe pandemiewet zou dan ook beter voorzien worden dat deze bevoegdheid toekomt aan de regering en de maatregelen zouden opgenomen worden in een koninklijk besluit."

"Het is dan aan de bevoegde minister om de praktische uitwerking ervan te regelen bij ministerieel besluit. Om de nodige transparantie in de besluitvorming te verzekeren moet er voorzien worden in een efficiënte controle door het parlement."

"Het verdient aanbeveling om te voorzien in een bindend advies van de Raad van State.  Dit houdt evenwel in dat men aan deze Raad voldoende financiële middelen ter beschikking stelt zodat deze in staat is op korte termijn een advies te verstrekken."

Grondrechten

"Onze grondrechten die vervat zijn in de Grondwet kunnen nooit volledig worden opgeheven.  Het recht op vrijheid, op vrije meningsuiting, op vereniging, op privacy, enz.  Deze rechten kunnen niet geschorst worden, ook niet in woelige tijden. Een noodtoestand kan bijgevolg in België nooit uitgeroepen worden."

"Onze grondrechten kunnen daarentegen wel beperkt worden wanneer dat nodig is om de volksgezondheid te beschermen."

"Het verschil tussen een schorsing van rechten en de beperking van rechten kan het best aangetoond worden aan de hand van de avondklok en het samenscholingsverbod zoals nu voorzien in het ministerieel besluit."

Avondklok en samenscholingsverbod

"De impact van dit verschil is in de praktijk zeer groot. Zo kan bij een avondklok de zorgverstrekkende die avonddienst heeft gehad en na middernacht thuis komt niet meer naar buiten om de hond een plasje te laten doen.  In het geval van een samenscholingsverbod kan dit zonder problemen."

"Eens duidelijk beslist is welke maatregelen kunnen opgelegd worden om de pandemie te bestrijden zal moeten voorzien worden in duidelijke strafbaarstellingen."

"Om iemand te kunnen bestraffen, moet er sprake zijn van een duidelijk verbod. Tijdens deze pandemie werden mensen bestraft op basis van vage teksten. Heel wat mensen hebben boetes gekregen voor bijzonder kleine ingrepen, zoals het uitrusten op een bankje.  Voor sommigen kan het oplopen van een dergelijke boete erg vergaande gevolgen hebben."

Diversifiëren

"In het kader van de strijd tegen een besmettelijke ziekte kan het nodig zijn gediversifieerd op te treden.  Er zijn zeker situaties denkbaar waar het nodig is in bepaalde regio’s strengere of andere maatregelen te nemen dan in andere gebieden. Daarom kan het nuttig zijn bevoegdheden toe te kennen aan gouverneurs en burgemeesters.  Deze bevoegdheden moeten evenwel duidelijk omkaderd worden."

"De voorbije maanden hebben ons geleerd dat heel wat lokale besturen erg creatief zijn: de avondklok die in Willebroek ingezet werd tegen hangjongeren, drones die ingezet werden om ‘tweedeverblijvers’ op te sporen of een verbod om in bepaalde gemeenten te komen. De voorbeelden zijn talrijk. De hierdoor veroorzaakte rechtsonzekerheid is nefast voor de goede werking van een rechtstaat."

Vaccin om onze rechtsstaat te redden

"Opdat de pandemiewet nuttig zou zijn als vaccin om onze rechtstaat te redden moeten heel wat voorwaarden vervuld worden.  Het parlement zal voldoende tijd moeten nemen om na te gaan of aan alle criteria is voldaan.  Zo niet dreigt de pandemiewet een verkapte noodtoestandswet te worden waarbij onze grondrechten alleen maar meer aangetast worden en onze rechtstaat nog meer verziekt.  Laat ons er voor waken dat dit niet gebeurt."

Kati Verstrepen – voorzitter Liga voor Mensenrechten

Het volledige opiniestuk kunt u hier nalezen.

> Lees ook: Minister Verlinden garandeert privacy

> Gegevensbeschermingsautoriteit maakt voorontwerp pandemiewet met de grond gelijk