Als straks de druk van de epidemie afneemt zijn er lessen te trekken. De corona-crisis leert dat eerstelijns- en huisartsenzorg anders kunnen, menen Roy Remmen, Paul Van Royen, Josefien van Olmen (UAntwerpen), Ann Van den Bruel (KU Leuven) en An De Sutter (Ugent). Ze zijn allen professor huisartsgeneeskunde en werken in een forfaitaire praktijk.

"Huisartsen staan mee in de frontlinie van de corona-epidemie. In de laatste weken organiseerden ze, zelfs bij uitblijven van instructies van onze overheden, triageposten en zetten ze regionale callcenters op. Op veel plaatsen ontstonden er regionale wachtdiensten die ook buiten het weekend actief werden, om een antwoord te bieden op de hogere zorgnood bij de bevolking.  Zo konden spoeddiensten hun zorg richten op de ziekste patiënten."

Om den brode toch patienten ontvangen

"Vele huisartsen gingen in het begin en om den brode, gewoon door met traditionele spreekuren ondanks het gebrek aan beschermingsmiddelen. Toen duidelijk werd dat huisartsen ook ziek werden en dan hun patiënten konden besmetten, werd - noodgedwongen - overgeschakeld op telefonische consulten. Diagnose, geruststelling of doorverwijzing, ziektebriefjes en medicatie verlenging konden zonder op een spreekuur langs te komen."

"De corona-epidemie is een natuurlijk experiment en heeft in de eerstelijnszorg meer teweeggebracht dan we in de laatste 10 jaar voor elkaar kregen. Dure proefprojecten met telemedicine en triage projecten blijken nu ineens voorbijgestreefd. Een consult in levende lijve was plots niet langer altijd noodzakelijk. Binnen praktijken met meerdere huisartsen en andere medewerkers, werden taken anders verdeeld en toegewezen. Preventieve zorg kreeg plots veel meer aandacht, bv door kwetsbaren al vroeg goed te informeren."

"Het werd ook pijnlijk duidelijk hoe belangrijk een systeemgerichte benadering is: alle zorgverleners zijn onderdeel van een groter geheel van gezondheidszorg dat naadloos met elkaar moet samenwerken - met onze patiënt en de samenleving als gemene deler. Huisartsen hebben intussen veel inkomstenverlies en extra kosten, het is aan de federale overheid om hier snel over na te denken."

Lessen trekken

"Als straks de druk van de epidemie afneemt zijn er lessen te trekken. De corona-crisis leert dat eerstelijns- en huisartsenzorg anders kunnen. Online en telefonische consulten moeten een plaats krijgen in een omvattend plan voor de huisartsenzorg van de toekomst. Gerichte acties naar de meest kwetsbaren in onze patiëntenpopulatie zijn noodzakelijk. Taakdelegatie en subsidiariteit in de eerstelijnszorg maken een systeemgerichte benadering met de bevolking centraal mogelijk."

"Door meer aandacht te geven aan preventieve zorg en aan de meest essentiële en nodige zorg, kunnen we overbodige zorg en acties verminderen, zoals het teveel voorschrijven van antibiotica of onnuttige beeldvorming van de lumbale wervelkolom."

"Deze toekomstvisie moet nog veel meer inzetten op geschakelde zorg, waarin huisartsen een triage-rol vervullen voor acute problemen en gedeelde zorg opnemen in samenwerking met andere specialisten voor langdurige problemen."

"Daarnaast werd ook duidelijk dat financieren van huisartsen louter op basis van fysieke consulten risico’s inhoudt. Onze ziekteverzekering moest in allerijl een nieuwe procedure op poten zetten die toeliet om huisartsen ook te vergoeden voor deze nieuwe vormen van consultatie voeren, die zoals altijd uitmondde in regeltjes en beperkingen."

"Naast het huidige model waarin hoofdzakelijk wordt betaald voor een fysieke consultatie met de huisarts, staat het huisartsen ook nu al vrij om in een ander verdienmodel, het forfaitaire model, te stappen. In dit model wordt er een vaste maandelijkse kost per patiënt betaald voor alle zorg die geleverd wordt door een team van huisartsen, verpleegkundigen en soms ook kinesitherapeuten en andere zorgverleners zoals psychologen of voedingsdeskundigen."

"Dit model werd recent door het Kabinet van Minister De Block onder de loep genomen en bleek meer kwaliteitsvol en zeker niet duurder."

Een nieuw verdienmodel

"In dit model, dat in zijn huidige vorm zeker ook zijn beperkingen heeft, kan de huisartspraktijk de zorg organiseren op een manier die op dat moment voor haar patiëntenpopulatie het meest geschikt is."

"Dat betekent dat bij een pandemie of andere omstandigheid die fysieke consulten bemoeilijkt, onmiddellijk kan overgeschakeld worden op tele- en videoconsulten zonder stil te moeten staan bij de financiële gevolgen hiervan."

"Dat betekent dat de opvolging van de kwetsbare ouderen uit de praktijk kan blijven doorgaan door ‘propere’ praktijkmedewerkers, die geen zorg voor covid-patiënten op zich nemen."

"Dat betekent dat er pro-actief (telefonisch) contact kan opgenomen worden met alle patiënten van wie gevreesd wordt dat zij extra getroffen zullen worden door de corona-crisis, zoals mensen die psychisch kwetsbaar zijn."

"Omdat dergelijke praktijken per definitie multidisciplinair zijn met meerdere huisartsen per praktijk, lopen zij ook een kleiner risico te moeten sluiten bij ziekte van één van de huisartsen. En in gewone, niet-corona tijden kunnen deze praktijken medewerkers aantrekken die zich specifiek richten op de opvolging van bepaalde groepen, bijvoorbeeld voor mensen met een beperking of een chronische ziekte zoals diabetes of psychisch kwetsbaren. Deze medewerkers staan nu al klaar om de volgende golf op te vangen, als onze lockdown eindigt."

Belgie hinkt achterop

"Een meer omvattend eerstelijnsmodel staat al langer op de to-dolijst van onze overheden, want België hinkt achterop als het gaat over de aanpak van veelvoorkomende chronische aandoeningen zoals astma of diabetes. Ook is de toegankelijkheid voor de meest kwetsbare groepen er volgens de Europese commissie niet beter op geworden en hangt België in de staart van het Europese peloton."

"Een flink deel van onze bevolking wordt ouder en heeft, bijna per definitie, meerdere medische aandoeningen. Bij deze patiënten is een proactieve aanpak nodig. Kritisch kijken naar alle patiënten met een chronische ziekte en samen met een apotheker overleggen of er bij deze patiënten voldaan wordt aan de gangbare medicatieschema's wordt in het huidige betaalsysteem niet gehonoreerd. Een gestructureerde aanpak van kwetsbare ouderen volgens een evidence-based protocol, geleid en uitgevoerd door verpleegkundigen, ook niet."

"Zulke zorgprotocollen en -programma’s met gezamenlijk opvolging door huisarts, specialist en verpleegkundige voor al onze chronische patiënten zou onze gezondheidszorg echt naar een hoger niveau kunnen tillen."

"En vergeten we ten slotte ook niet de vraag naar online eerstelijnsgezondheidszorg in de samenleving. Videoconsultaties zijn een vraag vanuit de samenleving. De hardwerkende zelfstandige of de alleenstaande mama met kindjes thuis: die willen graag eenvoudig en online met huisartsen van gedachten wisselen of gewoon een vraag stellen via e-mail."

Betere en toegankelijke zorg tegen een voorspelbare prijs

"Wat we vooral leren is dat onze huisartsen heel snel hun manier van werken kunnen aanpassen als de nood hoog is, maar dat het volhouden ervan een nieuw verdienmodel noodzakelijk maakt."

"Op veel fronten wordt er dan kwaliteitswinst geboekt en ook de ziekenhuiszorg zal dan beter uit de verf komen. En dat tegen een redelijke en vooral voorspelbare prijs. Dan gebruiken we de crisis om de gezondheidszorg van de toekomst mee vorm te geven. Never waste a good crisis."

Roy Remmen, Paul Van Royen, Josefien van Olmen, UAntwerpen

Ann Van den Bruel, KULeuven

An De Sutter, Ugent

Professoren huisartsgeneeskunde die werken in een forfaitaire praktijk

(Dit opiniestuk verscheen ook in De Morgen)