Informatie, preventie en destigmatisering op het vlak van geestelijke gezondheid vormen grote uitdagingen voor de volksgezondheid. PsyLab is een YouTube-kanaal dat er bewust wat uitspringt. Dit kanaal is opgezet door twee psychiaters uit Noord-Frankrijk en bespreekt diverse kwesties in verband met psychiatrie en geestelijke gezondheid, in het bijzonder hoe ze worden uitgebeeld in films, series en videospelletjes.
PsyLab is goed voor 2 miljoen views op YouTube en meer dan 50.000 abonnees. De initiatiefnemers van dit kanaal, dat psychische stoornissen wil demystificeren en zich vooral richt op het grote publiek, zijn twee psychiaters: Christophe Debien uit Rijsel, ex-diensthoofd van de psychiatrische spoeddienst van het CHRU Lille, en Geoffrey Marcaggi, die in Maubeuge werkte.
Enorme creativiteit
De interactie tussen series en psychische stoornissen is een breed onderwerp dat eraan herinnert hoe sterk het tweede gouden tijdperk voor series – zoals Christophe Debien het uitdrukt – zich tegelijk kenmerkt door de enorme creativiteit en door een heldere blik op de maatschappij.
We kunnen ‘ons amuseren’ met de beschrijving van de soappersonages met psychische stoornissen, die overeenkomen met evenveel klinische entiteiten, pathologie per pathologie, in die mate dat de bezielers van dit kanaal ervoor pleiten om series te gebruiken in de opleiding. Ze maken het immers mogelijk om de relatieve koelheid van de ‘klassieke’ semiologie te overstijgen, en zo een inkijk te krijgen in het individu in het ‘echte’ leven, in de complexiteit van zijn dagelijkse bestaan en zijn sociale interacties.
“Het grootste nut van dit medium is dat het vooral een jong publiek van 15 tot 35 jaar bereikt, en dat is interessant voor preventie”, benadrukt Christophe Debien. Het kanaal biedt vier programma’s: ‘Fovéa’ analyseert een film, serie of videospelletje en de manier waarop daarin een kernconcept uit de psychiatrie wordt belicht, ‘Psychoptik’ ontleedt een aandoening of een concept, ‘Psyché’ beantwoordt kort een bepaalde vraag (placebo-effect, psychotherapie enz.) en ‘Psystory’ verbeeldt de geschiedenis van de psychiatrie.

Beschrijvingen die verrassend 
accuraat zijn
Als voorbeeld verwijzen we naar de trefzekere weergave van een bipolaire stoornis in de serie ‘Homeland’, naar de opmerkelijke vertolking door Cillian Murphy van de gangster Thomas Shelby (‘Peaky Blinders’), die na zijn terugkeer uit de Eerste Wereldoorlog ten prooi valt aan posttraumatisch stresssyndroom, en ook naar de paniekaanvallen van de al even grote gangster Tony Soprano, die hem ertoe drijven zich te laten behandelen voor een episode van majeure depressie (‘The Sopranos’). PsyLab is trouwens vol lof over die laatste prestatie, die kan 
dienen om in de verschillende afleveringen allerlei aspecten van het klinische beeld van depressie te bespreken. Ook psychotherapie komt aan bod in bepaalde series, en is zelfs het onderwerp van de serie ‘In treatment’.
De gloednieuwe serie op Netflix ‘Atypical’
Sommige aandoeningen worden zelden zo goed besproken als in series, zelfs beter dan in films of in de literatuur. Een bewijs daarvan is de gloednieuwe serie op Netflix ‘Atypical’, die met veel humor het dagelijkse leven van een achttienjarige patiënt met hoogfunctionerend autisme beschrijft als hij de kwelling van de eerste stappen op het liefdespad ervaart, met alle voor hem onbegrijpelijke impliciete aspecten, absurditeit en pijn die daarbij horen. Voorts vermelden we de serie ‘To The Bone’, die eetstoornissen op een rauwe manier benadert.
Met één pathologie lijken seriescenarioschrijvers het echter nog moeilijk te hebben: schizofrenie. Dat geldt trouwens ook voor films. Het onsamenhangende discours en het feit dat zowel de thema’s als de mechanismes van paranoïde wanen veelzijdig en polymorf zijn, maken het moeilijk om een personage met schizofrenie te laten 
rijmen met een verhaal dat prettig te volgen is… Maar de mensen van PsyLab vermelden dat er onlangs sprake was van een vermoedelijk geval van schizofrenie in de serie ‘Legion’, die van start ging in 2017.

Terugbetaling van series?!
Wat zelfdoding betreft, bewierookten de sprekers in de sessie de serie ‘13 reasons why’, hoewel ze betreuren dat de uitvoering van de zelfdoding misschien wat te expliciet in beeld werd gebracht. Volgens hen valt ‘therapeutisch’ gebruik van deze serie, in het kader van kijksessies in het gezelschap van zorgverleners, en eventueel zelfs in een dagkliniek voor adolescenten, zonder meer te overwegen!
Een immens succes
Ze beperken zich niet tot analyses, maar leggen zich ook toe op educatieve video’s, onder andere over zelfdoding, een serie die vorig jaar een immens succes was, vlak nadat Robin Williams zich van het leven had benomen. Voor die video baseerden ze zich op de series ‘Patch Adams’ en ‘The Virgin Suicides’.
Natuurlijk is het uitbeelden van waanzin in de kunst niets nieuws. Maar moderne series worden massaal verspreid, op een schaal die geen enkele andere kunstvorm kan evenaren. In deze sessie herkende de hele zaal zonder aarzelen bepaalde personages die op het scherm verschenen. Deze niet-karikaturale uitbeelding van geestesziekten kan dus bijdragen aan de destigmatisering van de psychiatrie bij het grote publiek.
Kortom, series zijn naar verluidt echte instrumenten voor volksgezondheid, onderwijs en bijscholing. Er bestaan al opleidingsseminaries die series gebruiken als pedagogisch materiaal (onder andere rond de serie ‘Seinfeld’ in de Verenigde Staten). Wanneer kan Netflix worden afgetrokken als beroepskosten of komt er een specifiek hierop gerichte instelling voor bijscholing?

> www.youtube.com/LePsyLab

*Marcaggi Geoffrey en Debien Christophe gaven een voorstelling over 
'Psychiatrie 2.0' tijdens het 16e Congrès de l’Encéphale in Parijs.