Vele mensen grijpen de feestdagen aan om hun artsen te bedanken voor hun medische zorg in de afgelopen twaalf maanden en geven hen geschenken - van chocolaatjes en geschenkmanden tot restaurantbonnen voor het hele team. Mogen artsen en doktersassistenten zulke geschenken wel aannemen?

We moeten uitgaan van het principe dat zorgverleners onkreukbaar moeten blijven om de onafhankelijkheid van hun beslissingen te garanderen. Maar geldt dat ook voor een doos bonbons of zelfgemaakte kerstkoekjes? Dat zijn onschuldige kleine dingen die als sociaal aanvaardbaar worden beschouwd. Waar ligt evenwel de grens? 
Het komt immers ook voor dat mooie champagne of zelfs dure horloges cadeau worden gedaan, bijvoorbeeld wanneer een ernstige ziekte is genezen en de betrokkenen hun waardering willen laten blijken. "Artsen moeten zulke dure geschenken altijd weigeren, omdat ze anders te maken kunnen krijgen met beroepsrechtelijke gevolgen", luidt de stelregel. Zeker geldgeschenken zijn taboe.

Ook het moment waarop een geschenk wordt gegeven, kan belangrijk zijn. Nadat een behandeling is afgerond en meestal onverwacht, is het minder problematisch. Maar als dezelfde patiënten regelmatig geschenken geven, is voorzichtigheid geboden. Dat kan de onafhankelijkheid van een arts beïnvloeden.

De nationale raad van de Orde beveelt in zijn advies van 24 februari 2018 aan om schenkingen van patiënten in principe beleefd te weigeren en aan de patiënt uit te leggen dat het ongepast zou zijn voor de arts om deze te aanvaarden. De nationale raad adviseert om in dialoog te gaan met de patiënt om te kijken of er geen andere aanvaarbare bedankingswijzen zijn, zoals het doen van een schenking aan een goed doel of het opstellen van een welgemeende bedankingsbrief.

Wanneer een patiënt blijft aandringen een schenking te doen, dient de arts overtuigd te zijn dat dit geen invloed heeft op de professionele oordeelsvorming, noch potentiële schade kan veroorzaken aan de vertrouwensrelatie, in het bijzonder wanneer de patiënt omwille van zijn gezondheidssituatie zich in een uiterst kwetsbare positie bevindt.

Niet aanmoedigen

Een arts mag onder geen beding een patiënt aanmoedigen tot een schenking over te gaan die de arts direct of indirect bevoordeelt. Hij mag het gevoel van de patiënt dat hij hem moreel iets is verschuldigd, niet opwekken of aanmoedigen. De uitoefening van zijn beroep door de arts verantwoordt geen andere materiële beloning dan de betaling van zijn erelonen.

Op grond van artikel 909 van het Burgerlijk Wetboek mag een arts nooit schenkingen aanvaarden van een patiënt die ten gevolge van de ziekte waarvoor de arts hem behandelt, komt te overlijden. Het betreft zowel schenkingen die de patiënt hem tijdens de behandeling doet, als de voordelen die hij zou genieten uit het testament van de patiënt.