De concentratie van complexe, gespecialiseerde zorg in referentiecentra staat hoog op de agenda. In zijn masterplan voor het VBS weegt Stan Politis, die op zaterdag 20 april tot voorzitter van het VBS werd verkozen, de voordelen van centralisatie af tegen de nadelen. Als de overheid de centralisatie van zorg aanstuurt, moet dat met mate gebeuren en altijd op basis van wetenschappelijk bewijs.
Zorg kan op twee manieren geconcentreerd worden: door natuurlijke evolutie of door overheidsinterventie. In het eerste geval is centralisatie een natuurlijk proces dat voortvloeit uit de ontwikkeling van medische kennis en technologie. Dat proces gaat ook gepaard met het ontstaan van specialisaties, subspecialisaties en hyperspecialisaties.
Ziekenhuisfusies kunnen leiden tot grotere artsenassociaties die subspecialisaties faciliteren. Ook ziekenhuisnetwerken kunnen een motivatie zijn om gespecialiseerde pathologie te concentreren, zij het dat de ziekenhuisfinanciering - die de trend naar netwerkvorming niet volgt - nog te vaak een barrière is. Door hun nauwe band met artsen-specialisten, overheid en allerlei kenniscentra zijn de universiteiten in dit verhaal de facto spelverdeler en regulator.
Overheidsingrijpen
Naast deze natuurlijke evolutie vindt centralisatie steeds meer plaats door overheidsingrijpen. Vaak als reactie op maatschappelijke druk van patiëntenverenigingen, ziekenfondsen of het KCE. Terwijl de natuurlijke concentratie van de zorg vooral van de artsen zelf komt, richt de overheid zich bij het opleggen van centralisatie vooral op de ziekenhuizen, die aan tal van criteria moeten voldoen, en niet zozeer op de artsen die er werken.
Natuurlijk heeft de trend naar meer specialisatie en centralisatie duidelijke voordelen. Maar de overheid gaat te gemakkelijk voorbij aan de nadelen en 'collateral damage' van opgelegde centralisatie. In de praktijk zijn de maatregelen vaak te rigide en moeilijk bij te sturen. Verstandige overheden zouden deze neveneffecten op voorhand moeten incalculeren.
Zuinig omspringen met centralisatiemechanismen is dan ook de boodschap. Elke aanzet tot ‘overshooting’ is te mijden. Maatregelen tot centralisatie zijn uitsluitend aangewezen als ze gebaseerd zijn op wetenschappelijke evidentie. Niet alleen de artsen moeten ‘evidence based’ handelen, ook het beleid van de overheid moet van datzelfde principe uitgaan.
