De nieuwe voorzitter van de Belgische Vereniging van Ziekenhuisdirecteuren (BVZD) heet Eric Christiaens. Hij volgt Paul d’Otreppe op. Een interview, met als rode draad deze sleutelwoorden: samenwerking, openheid, duurzaamheid.

Eric Christiaens (AZ Vesalius, Tongeren) steekt van wal met een pleidooi voor meer openheid en het doorbreken van grenzen. “Ik kijk zelf vanuit mijn bureau letterlijk over de grens, naar Maastricht.” Hij is met zijn achtergrond trouwens een toonbeeld van die openheid. Zijn ouders waren Limburgers, maar hij werd opgeleid tot germanist aan de andere kant van de taalgrens. Hij was ook betrokken bij het recente Antaresrapport over de ziekenhuisfinanciering. Bij die gelegenheid drong hij in De Specialist aan op een goed speelveld voor de ziekenhuisnetwerken. 

De Specialist: Is dat speelveld voor de netwerken er intussen?

“Neen. Er werden wel praktische afspraken uitgewerkt, bijvoorbeeld over de BTW op diensten tussen ziekenhuizen en binnen netwerken. Die BTW valt weg, dat was een domper op samenwerking. Maar van een netwerkfinanciering is geen sprake. Ook de vraag van ziekenhuizen om synergiewinsten naar de sector te laten terugvloeien, bleef onbeantwoord. Er liggen nu tien tot twaalf dossiers op tafel over intense samenwerking (van groepering tot fusie). De ziekenhuizen zoeken zelf naar een uitweg, bijvoorbeeld als je naar een eenheid van vermogen gaat in een fusie.”

Ziet u dat vlotte speelveld nog haalbaar dit jaar?

“Men herbekijkt nu wel de ziekenhuisfinanciering, maar dat gebeurt in stukjes. Met de medische beeldvorming, met de laboratoria, daghospitalisatie… Pas daarna zullen we zicht hebben op het grotere plaatje van de ziekenhuisfinanciering. Alles is met elkaar verbonden door het afdrachtensysteem. Als we redeneren dat het geld uit een gesloten enveloppe komt, maakt het niet zoveel uit. We beschouwen dit best in zijn totaliteit.”

2023 wordt een extra moeilijk jaar voor de ziekenhuizen, zoals ze zelf aankondigden?

“Ja, 78% van de Vlaamse ziekenhuizen zegt dat ze in het rood gaan volgens de enquête van Zorgnet-Icuro. Dat is meer dan een verdubbeling op twee jaar tijd, vooral door de explosie van energieprijzen en personeelskosten.”

Regionaal is er ook wel werk aan de winkel. Hoe staat het met de zorgstrategische plannen?

“Binnen ons eigen netwerk Andreaz kwamen we toch met een plan naar buiten dat we verdedigden voor de Vlaamse overheid. Geen gemakkelijke oefening, maar nu zijn we in blijde verwachting om het oordeel te horen van de overheid die de minister adviseert. Je ziet dat de geesten rijpen. Pas sinds april vorig jaar konden ziekenhuizen zo’n plan indienen. Als ik goed ben ingelicht, hebben nu drie tot vier ziekenhuizen hun plan live verdedigd.”

Afgelopen jaar stond het probleem van cybersecurity op scherp voor de ziekenhuizen. Werd er voldoende geld voor vrijgemaakt?

“Als je met IT’ers spreekt, is het nooit voldoende. Cyberspecialisten zeggen dat de vraag niet is of er een aanval komt, maar wanneer. Het is een eeuwigdurende strijd om de laatste nieuwe verdedigingslinies op te zetten in het besef dat op dat moment alweer nieuwe mensen zitten uit te zoeken hoe ze die linies kunnen kraken.“

“Vergelijk je het percentage ziekenhuisomzet voor IT-kost met tien jaar geleden, dan steeg dat met een factor anderhalf tot twee. En het blijft maar gaan. Elke aankoop heeft tegenwoordig een softwarecomponent. We worden meer en meer geconfronteerd met een stijgende vraag naar IT en IT’ers in een aartsmoeilijke markt.”

“Als BVZD’ers moeten we de job van directeur sowieso faciliteren. Vijf jaar geleden was er van netwerken weinig sprake, nu worden we er constant mee geconfronteerd. Wat betekent dat onze agenda, die toen al vol zat, nog voller zit met bijkomende vergaderingen. Dat vergt niet alleen tijd, maar ook andere competenties.”

Hoe los je dat op?

“Door veel meer in te zetten op samenwerking, niet alleen via netwerken, maar ook tussen de lijnen. We hebben een relatief complexe en uitdagende, maar ook superboeiende job door de maatschappeljke relevantie – ik kan vergelijken met andere sectoren waarin ik ook heb gewerkt (Eric Christiaens werkte onder meer ook in een brouwerij en het mediabedrijf Concentra, red.).”

“Iemand die morgen een netwerk aanstuurt, zal een ander profiel hebben dan wie gisteren een stand-aloneziekenhuis ergens in het land bestuurde.”

Welke andere veranderingen ondervindt u in uw job?

“Er is het aspect samenwerking, maar ook innovatie, transformatie, changemanagement, bovenop de problemen die iedereen kent: personeelsschaarste bijvoorbeeld."

Is iemand als Gilbert Bejjani, lid van jullie dagelijks bestuur, bewust bezig om de brug te slaan naar de medische raden door de oprichting van de vereniging voorzitters medische raden?

“Laat ik zeggen dat dat nu een ‘toevalligheid’ is, hij heeft die stap niet bewust gezet. Ik vind het wel een gunstige evolutie. Vanuit tegenstellingen zullen we onze zorg niet meer beter maken. Ook artsen veranderen: de jonge generatie heeft andere opvattingen. In geen enkel geval wil ik Bvas, Kartel of welk syndicaat zien als ‘de andere kant’. Ik bekijk ze met respect voor hun eigenheid. We moeten allemaal bekommerd zijn om de vraag of we morgen nog zorg hebben. Wat zeker is, is dat we meer zorg zullen nodig hebben terwijl er minder mensen klaar zullen staan om die zorg te geven. We zullen dus uit een ander vaatje moeten tappen. Ik pleit er sterk voor om die co-governance, die in de netwerken werd ingeschreven, ter harte te nemen.”

Wat maakt de BVZD verder uniek?

“Onder meer dat  we ook een draaischijf zijn, een platform, waar én de sector, én de industrie samenkomen. Zo kunnen we ook – los van mercantiele overwegingen – samen nadenken over onze huidige problemen. Kunnen we blijven investeren in peperdure apparatuur, hoe gaan we daarmee duurzamer om? Alles wat we doen, wordt betaald met belastinggeld. Daarvan moeten we ons bewust zijn. Samenwerken wordt meer dan ooit belangrijk, en dat moet voorbij het cliché.”

Het klimaatprobleem wint almaar aan belang. Ook daarmee zijn jullie bezig als sector?

“We maakten recent een toekomstoefening. We zijn ons bewust van ons maatschappelijk aspect en de ESG-aanpak (Environmental, Social, Governance). Onze activiteiten trachten we ook aan die kapstok op te hangen. Duurzaamheid wint sterk aan belang. Er ging onlangs een filmpje viraal van een Nederlandse vrouw die alle wegwerpmateriaal aanhaalde dat bij haar operatie te pas kwam. Ze stalde dat uit. Ongelofelijk indrukwekkend was dat. Als we directieleden willen helpen nadenken over overmorgen, moeten we dat eveneens meenemen."

> BVZD kiest nieuw bestuur