Twee studies die suggereren dat vrouwelijke chiurgen beter opereren dan hun mannelijke tegenhangers, deden flink wat stof opwaaien in de algemene pers. Wat denken de chirurgen er zelf van? De reacties lopen sterk uiteen.
De studies, een Canadese en een Zweedse, verschenen in Jama Surgery. Het gaat om retrospectieve studies. Het Canadese onderzoek ging voor bijna 1,2 miljoen patiënten na hoe het hen na 25 verschillende chirurgische procedures was vergaan. 151.054 daarvan gingen bij een vrouw onder het mes tussen 2007 en 2019 voor een vaak voorkomende chirurgische ingreep. Conclusie: bij een kwart van de patiënten die door een mannelijke chirurg werden behandeld, traden er binnen het jaar na de ingreep ernstige complicaties op, van heropnames tot sterftegevallen. Bij de vrouwelijke chirurgen ging het 'slechts' om 20,7 procent. De kans om na een jaar te overlijden was 2,4 procent bij mannelijke chirurgen, tegenover 1,6 procent bij vrouwen.
“Deze data zijn voor mij en mijn mannelijke collega's een reden om even te reflecteren over de mogelijke oorzaken van deze verschillen”, zegt Christopher Wallis, hoofdauteur van de Canadese studie, uitermate behoedzaam. Volgens de Canadese wetenschappers komt het er vooral op aan lessen te trekken uit wat vrouwen eventueel anders doen, en onderstrepen de resultaten vooral het belang van verdere diversificatie van het artsenkorps.
In het Zweeds onderzoek is de man-vrouwverhouding evenwichtiger: een derde van de 150.509 ingrepen werd er uitgevoerd door een vrouw. Wel spitste dit onderzoek zich slechts toe op een enkele specifieke ingreep: galblaasoperaties. Maar ook hier bleek de kans op complicaties bij een vrouwelijke chirurg (9 procent) iets kleiner dan bij een mannelijke (10,2 procent).
De Zweedse wetenschappers wagen zich in hun conclusies evenmin op glad ijs. Ze stelden wel vast dat vrouwen gemiddeld langer opereerden en minder snel voor een open operatie in plaats van een kijkoperatie opteerden.
Een duidelijke verklaring voor het fenomeen geven de onderzoekers dus niet, al suggereren ze enkele hypotheses zoals de andere manier van communiceren van chirurgen met hun patiënten, afhankelijk van het geslacht. Vrouwelijke artsen zijn verder meer geneigd om zich aan richtlijnen te houden, gaan minder snel over tot operaties en werken ook sneller samen. Vandaar de link met het Zweedse onderzoek dat vrouwen een iets grondigere aanpak toeschrijft omdat hun ingrepen gemiddeld iets langer duren.
Uiteenlopende reacties bij chirurgen zelf
Wat zijn deze onderzoeken waard? Chirurgie blijft ook vandaag bij ons nog hoofdzakelijk een mannenwereld, al veroverden de vrouwen in de opleiding al vaak de meerderheid. In het verleden toonden gelijkaardige onderzoeken net geen verschil aan tussen de geslachten. Zijn de resultaten überhaupt te extrapoleren naar andere landen trouwens? En laten we opletten voor een statistisch verband, dat hier wel aangetoond is, maar niets zegt over een oorzakelijk verband.
Enkele reacties van chirurgen in de algemene pers:
- Er zijn chirurgen die nogal kort door de bocht gaan of nogal cowboyachtig te werk gaan. Maar dat kan evengoed bij vrouwen het geval zijn. (Mania De Praeter, chirurg aan het UZA). Het gaat al bij al om kleine verschillen. Moeten we daarop focussen? "Je zou ook kunnen kijken naar chirurgen die met een BMW rijden of met een bakfiets. Dat zijn andere persoonlijkheden, en dat zou ook andere uitkomsten opleveren."
- Michel Bafort, medisch diensthoofd aan het AZ Alma in Eeklo, noemt beide studies "mooie retrospectieve studies die vragen oproepen, maar spijtig genoeg geen gefundeerde hypothesen of antwoorden formuleren. In Zweden werken meer vrouwelijke dokters in private of universitaire ziekenhuizen dan in openbare, in vergelijking met mannen. Daar zou de zorg door de band genomen beter zijn, en de kans op complicaties dus kleiner", geeft hij al als een mogelijke bias weer.
- Isabelle Van Herzeele, vaatchirurg aan het UZ Gent, vindt dit erg waardevolle studies en communicatie is ontzettend belangrijk. "Het zal nadien allemaal een rol spelen of er al dan niet een complicatie optreedt. Maar uiteindelijk doet het er niet zo veel toe "of de chirurg nu een grijze man is of een jonge vrouw, of welke cultuur er voor jou zit. Je moet als patiënt vooral een klik hebben en voldoende geïnformeerd zijn, zodat je met vertrouwen je operatie tegemoet kan gaan."
- “Dit een heel degelijke studie, met resultaten die er niet om liegen en die in lijn liggen van eerder onderzoek”, vindt oncologisch chirurg Daphne Hompes (UZ Leuven).“Dit toont in de eerste plaats aan dat we ons geen zorgen moeten maken over de vervrouwelijking van het artsenberoep. Want vrouwen leveren minstens even goed werk.”
- “Mijn mannelijke collega's kunnen er best om lachen", zegt orthopedisch chirurg Ilse Degreef (UZ Leuven). “Vrouwen kunnen hier inderdaad trots op zijn. “Maar uit die cijfers conclusies trekken - zoals dat de kans op complicaties kleiner is bij een vrouwelijke chirurg - is een brug te ver”, voegt ze eraan toe. "Het zou best kunnen dat mannelijke chirurgen meer gecompliceerde operaties aandurven en dat daardoor alleen al de kans op succes afneemt. De onderzoekers opperen dat vrouwelijke chirurgen betere resultaten kunnen voorleggen omdat ze gemiddeld acht minuten langer opereren, maar die verklaring is vergezocht. Los daarvan is het zelfs niet gezegd dat de statistische verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke chirurgen die in het onderzoek vastgesteld werden, überhaupt relevant zijn. Eén jaar na de operatie waren er weliswaar nog meer patiënten in leven als ze geopereerd waren door een vrouwelijke chirurg dan door een man, maar professor Degreef noemt het verschil tussen 1,6 procent overlijdens en 2,4 procent “heel klein. Deze studies zijn controversieel. "Het is bovendien onethisch om dit te bestuderen. Maar de resultaten zorgen wel voor humor op de werkvloer. Mijn mannelijke collega's kunnen er best om lachen. De eerste die me attent maakte op het bestaan van de studies, was trouwens een man."
