Het congres van de European Association of Senior Hospital Physicians(EASHP) liep vorige week in Brussel. Bvas vertegenwoordigde België. Dr. Pierre Maldague schreef en presenteerde een verslag over de situatie in België voor het jaar 2022.

"Voor de Covid-19 pandemie bevindt België zich momenteel in een post-crisissituatie. Er is echter nog steeds een aanzienlijk aantal patiënten opgenomen in zorginstellingen en intensive care-afdelingen. Eén tot twee sterfgevallen per dag zijn nog altijd toe te schrijven aan covid-19. De laatste beperkingen (maskerplicht in ziekenhuizen en tijdens medische consulten) zijn in maart opgeheven."

"Op bevolkingsniveau valt op dat er al vergeetachtigheid en gaten in het geheugen zijn opgetreden. Politiek blijkt de wil om het gezondheidsstelsel, en in het bijzonder het ziekenhuiswezen, te herfinancieren en de gezondheidszorg te versterken, niet is geconcretiseerd, behalve in de verpleegsector waar het "witte-jassenfonds" het mogelijk heeft gemaakt om dit beroep te herwaarderen, niet zonder perverse effecten. 

"Bij de bevolking leidden bezuinigingen die met deze pandemie gepaard gingen, nu tot de wil om een inhaalslag te maken qua sociale en gezinscontacten, maar ook qua vrije tijd en vakantie. Het verlangen om op korte termijn van de geneugten des levens te genieten is bij de meeste mensen aanwezig, maar wordt in de economisch zwakke bevolkingsgroepen sterk getemperd door de huidige economische crisis. Geconfronteerd met dit verlangen om te vergeten en te ontsnappen, is het zeer moeilijk om de nodige hervormingen door te voeren en de politieke beslissingen te nemen  om het gezondheidsstelsel en de ziekenhuizen te herfinancieren."

"In de ziekenhuizen werden het absenteïsme en burn-out nog nijpender, met als gevolg een ernstig tekort aan verplegend en paramedisch personeel, met alle denkbare gevolgen van dien voor de zorgorganisatie en -kwaliteit. Wij komen later op dit probleem terug."

"De twee grote hervormingen waarmee Volksgezondheid begon, de hervorming van de ziekenhuisfinanciering en de nomenclatuurherziening van medische handelingen, zijn nog steeds aan de gang."

"De algemene economische situatie beperkt de beschikbare begrotingsruimte, met name voor herinvesteringen in de gezondheidszorg. Bovendien is de politieke sfeer in deze sector er nog steeds een van sparen in plaats van herfinancieren."

Slinkse besparingen

"Van de aangekondigde doelstellingen lijken de uitbreiding van het systeem van forfaitaire bedragen en van de budgettaire enveloppen een nieuwe, indirecte en meer slinkse manier om het budget te beperken in een sector waar reeds lang wordt bezuinigd en waar de onderfinanciering schrijnend is." 

"Anderzijds moet het Belgische stelsel van ziekenhuisfinanciering eenvoudiger zodat alle actoren begrijpen hoe het werkt en het op een positieve manier naleven. Het lijkt er echter op dat de huidige hervorming een toch al kafkaiaans systeem alleen maar ingewikkelder maakt. Het standpunt van Bvas hier is in de eerste plaats om diep na te denken en beslissingen te nemen die de patiënt en de zorgverleners weer centraal stellen. "Ministers komen en gaan, patiënten en artsen blijven."

"De tweede doelstelling is het behoud van therapeutische onafhankelijkheid en vrijheid in het belang van de zorgkwaliteit en het respect voor de patiënt."

"Doel is ook om de plaats van de zorgverleners in de besluitvorming binnen de beheers- en bestuursstructuren van de ziekenhuizen te behouden of te herstellen, steeds met het oog op de zorgkwaliteit en de voorrang voor de patiënt boven economische doelstellingen."

"Ten slotte willen wij medische prestaties - intellectuele maar ook technische - herwaarderen om een behoorlijk inkomen te garanderen in verhouding tot de zwaarte, de intellectuele en tijdsinvestering en de risico's in ons vakgebied. De duur en de zwaarte van de studies, de voortgezette opleiding en de verworven beroepservaring moeten in aanmerking komen voor het inkomen en het pensioen. Dat vereist minder inhoudingen van ziekenhuizen op de honoraria van ziekenhuisartsen, die momenteel in sommige ziekenhuizen oplopen tot 40-50%. Bovendien eisen wij transparantie en rechtvaardiging van deze heffingen en het gebruik ervan."

"Dat betekent ook dat er een einde moet komen aan de talrijke situaties van "schijnzelfstandigheid" die door een hele reeks ziekenhuizen worden opgelegd en die tot gevolg hebben dat een hele reeks zorgverleners de sociale bescherming waarop iedere werknemer recht heeft, verliezen."

"Ook de nomenclatuurhervorming is nog steeds aan de gang. Achter de verklaarde doelstellingen van modernisering, vereenvoudiging en multidisciplinariteit gaan duidelijk begrotingsdoelen schuil. De sector waar het vooral om gaat is de prestatiegeneeskunde. De voorgestelde middelen en praktijken om deze doelstellingen te bereiken zonder de kwaliteit van de zorg- en dienstverlening aan de patiënten aan te tasten, blijven zeer vaag."

Autonomie

"De huidige tendens om de voorkeur te geven aan groepspraktijken van het type "wijkgezondheidscentrum" en intramurale consultaties is in dat opzicht zeer zorgwekkend voor de toekomst van zelfstandig werkende huisartsen en extramurale specialistenpraktijken. Als reactie blijft Bvas gehecht aan het behoud van de autonomie van artsen, ongeacht hun praktijkvoering, en aan een billijke financiering van deze praktijken, zowel in de huisarts- als in de gespecialiseerde geneeskunde."

"Het tekort aan paramedisch personeel -verpleegkundigen- werd het afgelopen jaar nog nijpender. De verpleegkundigen zijn zowel fysiek als psychologisch uitgeput door de laatste episode van de covid-19-pandemie.  Dit personeel kreeg geen respijt of rust. Gevolg: een toename van het absenteïsme, burn-out en stopzetting van het beroep."

Catastrofale ontwikkeling

"Vandaag zijn er in bijna alle ziekenhuizen diensten die niet konden worden heropend of die moesten worden gesloten wegens personeelstekort. Alle ziekenhuizen worden geconfronteerd met een beperking van technische en vooral chirurgische prestaties door een gebrek aan verplegend personeel, vooral in de operatiekwartieren. De situatie is zo kritiek dat de pers begint te spreken over een daling van de zorgkwaliteit, complicaties en incidenten die verband houden met het personeelstekort, de behandelingsduur van patiënten en het uitstellen van bepaalde ingrepen of technische procedures. Deze ontwikkeling is absoluut catastrofaal in een land dat nooit eerder te maken heeft gehad met wachtlijsten of gespreide behandeling van patiënten."

"Bovendien is de aanwerving van buitenlands verpleegkundig personeel uit Oost-Europa en rond de Middellandse Zee, al vele jaren door ziekenhuismanagers uitgevoerd met de min of meer stilzwijgende steun van de politiek, nu in een totale impasse geraakt. Alle laden zijn leeg en er zijn geen verpleegkundigen meer beschikbaar. Afgezien van het feit dat dit soort praktijken ethisch absoluut schandalig is en tot onaanvaardbare drama's in deze landen leidt, biedt het op  termijn geen enkele oplossing voor een probleem dat bijna heel Europa treft."

"Dit ernstige personeelstekort heeft vele ziekenhuizen ertoe gebracht om hun toevlucht te nemen tot tijdelijke arbeid, hetgeen in een systeem van liberale markteconomie de situatie alleen maar heeft verergerd doordat de personeelskosten voor de ziekenhuizen stegen."

"Bovendien ontstond er een nieuwe vlucht van verpleegkundigen naar uitzendbureaus die betere arbeidsvoorwaarden en een beter inkomen beloven, en die uiteindelijk uit het ziekenhuisbudget worden gefinancierd. Zo ontstaat een perverse vicieuze cirkel die de kosten van het gezondheidsstelsel verhoogt, zonder dat daar op termijn een reëel voordeel of een oplossing tegenover staat."

"Ten slotte hebben de huidige economische crisis en vooral de snel stijgende inflatie van de afgelopen 18 maanden geleid tot een verdere toename van de financiële lasten voor het gezondheidspersoneel. De automatische indexering beschermt weliswaar de werknemers, maar heeft als nadeel dat de lasten voor de werkgevers toenemen in een systeem waarin de inkomsten niet in hetzelfde tempo kunnen stijgen. Dat andere perverse gevolg heeft ook een uit de hand lopend effect en een sterke stijging van de ziekenhuiskosten als resultaat, in een sector waar het personeel in loondienst vaak het grootste deel van het budget vertegenwoordigt."

"Ook hier is politiek ingrijpen noodzakelijk om de sociale uitkeringen en het inkomen van de werknemers in stand te houden en tegelijkertijd het budgettaire evenwicht te herstellen van de ziekenhuissector, die de patiënten zo goed mogelijk moet behandelen volgens de regels van de kunst en tegelijkertijd de levenskwaliteit van de verzorgers moet garanderen."