Het gebeurt tegenwoordig meer en meer: mensen met terminaal orgaanlijden gaan via de sociale media op zoek naar een levende donor. De Belgische wet omvat geen bepalingen die deze insteek rechtstreeks verbieden. Moet dat veranderen? Het Raadgevend Comité voor bio-ethiek is niet laaiend enthousiast over rekrutering van orgaandonoren via de sociale media, maar advies over de omkadering is genuanceerd.

Het UZ Gent werd onlangs met een dergelijke casus geconfronteerd. De Nederlandse transplantatiecentra hebben intussen een beslissing genomen: ze zijn bereid rekening te houden met een aanbod aan potentiële orgaandonoren dat geworven is via de sociale media. Hun ervaring toont echter aan dat dit kanaal niet veel meer donoren oplevert dan de gewone inschrijving voor ongerichte donatie (hooguit + 2%). Bovendien betekent het veel extra werk voor de transplantatiecentra, die de kandidaten zorgvuldig moeten screenen. Daarom wordt gedacht aan de tussenkomst van de huisarts, die de kandidaten preliminair kan screenen en hen informeren.

In de levende orgaandonatie kan men drie situaties onderscheiden:

• Donatie aan een naaste;
• Het beschikbaar stellen van een orgaan om personen op een wachtlijst te helpen, zonder hierbij een voorkeur voor een bepaalde receptor uit te spreken (de hoger genoemde ongerichte donatie);
• Donatie van een orgaan aan een specifieke receptor, die geen naaste is. Hierover gaat de vraag die het Comité voor Bio-ethiek behandelde (gerichte donatie).

Drie visies

Het Comité juicht de werving van donororganen via de sociale media zeker niet toe. Maar advies voor omkadering schakeert zich in drie standpunten. Het taaiste standpunt stelt dat men dit soort wervingsinitiatieven moet verbieden. Een tweede visie zegt dat transplantatiecentra gewoonweg niet moeten ingaan op kandidaturen die via de sociale media geworven zijn. Met andere woorden: alleen willekeurige donatie is aanvaardbaar. Een derde groep heeft oog voor de gevaren van werving via de sociale media, maar denkt dat verbieden zinloos is, omdat men uitwisselingen via de sociale media toch niet voldoende kan controleren. Dan maar toelaten, in navolging van Nederland.

Aanbevelingen voor de praktijk

• Door de bevoegde instanties worden het best criteria uitgewerkt om de preselectie van de donoren gevonden via het internet op een bredere schaal te organiseren. Dit gebeurt indien mogelijk door de huisarts.
• Werving via het internet moet zoveel mogelijk gebeuren met een uniform aangifteformulier.
• Na het vinden van potentiële donoren adviseert de transplantatiearts altijd eerst ongerichte donatie. Bij expliciete keuze van de donor voor persoonlijke (gerichte) donatie moet dit echter niet geweigerd worden.

De volledige tekst van het advies ‘Publieke sollicitatie van levende orgaandonatie’ vindt u hier.