Volgens de nieuwe regels voor vrije beroepen kunnen artsen failliet worden verklaard. Sinds 2018, de datum van de stelselwijziging, liep het aantal faillissementen van artsenpraktijken op tot 150, met enkele lichte schommelingen van jaar tot jaar. Het aantal getroffen specialisten ligt vaker hoger dan het aantal huisartsen. Wat de schommelingen betreft, is er een mogelijke verklaring.

Sinds mei 2018 worden de vrije beroepen behandeld als bedrijven. Hun titularissen moeten een ondernemingsnummer nemen. Artsen vormen geen uitzondering, of ze nu als individu of als bedrijf werken. Ze zijn onderworpen aan de regels voor bedrijfsinsolventie. Met andere woorden, ze kunnen failliet worden verklaard.

In 2018 waren er ongeveer veertig gevallen van artsen die failliet gingen. Sindsdien is dit aantal stabiel gebleven in 2019, met 39 faillissementen, maar er is een lichte daling in de daaropvolgende jaren: er werden 21 gevallen geconstateerd in zowel 2020 als 2021. Dan volgt een soort opleving, met 35 gevallen in 2022. Voor het huidige jaar waren er eind april 6. Terloops moet worden opgemerkt dat faillissementen van tandartsen en "andere menselijke gezondheidszorg" hetzelfde patroon volgen van een relatieve rustperiode, gevolgd door een opleving in 2022.

Aantal faillissementen van artsen, tandartsen en 'andere menselijke gezondheidszorgactiviteiten

Bron: Statbel, het Belgische bureau voor de statistiek

In de meeste gevallen toont de tabel een hoger aantal faillissementen van specialisten dan van huisartsen. Daar zijn ongetwijfeld minstens twee redenen voor: enerzijds de grotere investeringen en dus hogere kosten voor specialisten, en anderzijds de al langer bestaande gewoonte van specialisten om in samenwerkingsverbanden te werken.

"Maar het is niet onmogelijk dat het aandeel van huisartsen in moeilijkheden de komende jaren zal toenemen", zegt professor Christian Melot, vicevoorzitter van de Franstalige Nationale Raad van de Orde. "Met de verplichting om rekeningen in te dienen, zal het financiële toezicht nauwlettender in de gaten worden gehouden en worden misschien meer precaire situaties ontdekt. Maar tegelijkertijd zal vroegtijdige detectie het mogelijk maken om passende maatregelen te nemen en een aantal rampen te voorkomen." We zien dat in 2022 de verhouding tussen huisartsen en specialisten zal zijn omgekeerd. Maar het verschil is klein en het zou riskant zijn om te speculeren over het waarom.

Wat de schommelingen in het aantal faillissementen betreft, is het moeilijk om de daling van het aantal faillissementen in 2020-2021 te verklaren. Maar de opleving zou verband kunnen houden met de gezondheidscrisis. De daling van de bedrijfsactiviteit, vooral aan het begin van de pandemie, leidde tot een daling van de inkomsten. De stijging van het aantal faillissementen is vertraagd, ongetwijfeld omdat sommige praktijken niet in staat waren om de 

De stijging van het aantal faillissementen liet op zich wachten, ongetwijfeld omdat een aantal praktijken niet in staat waren om de nasleep van de crisis op te vangen, ondanks een latere opleving van de activiteit. Waren de slachtoffers van deze crisis artsenassociaties of solopraktijken? Het is moeilijk te zeggen: de cijfers voor 2022 geven ons bijvoorbeeld slechts een klein deel van de praktijken met meer dan 4 werknemers. En de statistieken specificeren niet de profielen: de artsen zelf of hulppersoneel?

Loontrekkenden van failliete praktijken in 2022

Het faillissement van een arts roept ethische vragen op: wat gebeurt er met patiënten en hun dossiers? Professor Melot wijst erop dat hiervoor een procedure bestaat. Op basis van een lijst van vrijwilligers die door de Orde wordt ingediend, benoemt de rechter die belast is met het faillissement een medepraktijkhouder in het faillissement.

Er zijn momenteel 12 actieve medepraktijkvoerders. De medebehandelaar is verantwoordelijk voor identificeren en veiligstellen van de medische dossiers van patiënten. De medebehandelaar neemt vervolgens contact op met wie patiënten en stuurt het dossier door naar de arts die de patiënt zal opvolgen.

Ter informatie: de arts die failliet werd verklaard in een associatie kan als vrij beroeper zijn activiteit hervatten. Als er geen opvolger bekend is of door de patiënt is aangeduid, bewaart de Ordre het dossier in haar archieven. Dat is een vervelende taak, waarvan de moeilijkheidsgraad kan afhangen van het aandeel van de "papieren" dossiers ten opzichte van de geïnformatiseerde dossiers. Een van de moeilijkste gevallen die zich voordeed, is dat van een failliete arts die overleed. Maar we mogen niet vergeten," zegt Christian Melot, "dat er naast het financiële aspect vaak ook sprake is van morele nood. De Orde probeert hierop in te spelen met "Artsen in Nood".

> 12 co-praktijkvoerders om collega's in faillissement te ondersteunen